മുംബൈ ഇന്ന് ഒരു പുതിയ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ കേന്ദ്രമായി ഉയർന്നു നിൽക്കുകയാണ്. ഈ സാമ്രാജ്യം കട്ട കല്ലിലോ, സ്റ്റീൽ ടവറുകളിലോ അല്ല പണിയപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്; താപവൈദ്യുതി അടിച്ചൊട്ടിച്ചിരിക്കുന്ന സർവറുകളുടെ ചൂടും കൽക്കരി നിലയങ്ങളുടെ പുകയുമാണ് അതിന്റെ അടിത്തറ. നഗരത്തിന്റെ തീരത്ത് ഉയരുന്ന ഓരോ ഡാറ്റാ സെന്ററുകളും, രാജ്യത്തിന്റെ ഡിജിറ്റൽ ഭാവിയെപ്പറ്റിയുള്ള ഒരുപാട് വാഗ്ദാനങ്ങളും നിക്ഷേപകർക്കുള്ള പ്രതീക്ഷകളും മുന്നോട്ട് വയ്ക്കുമ്പോൾ, അതേ സമയത്ത് നഗരത്തിന്റെ ഇരുണ്ട ഭാഗങ്ങളിൽ, മനുഷ്യർ ദിവസേന മടുത്തു പോകുന്ന ചെറിയ ജീവിതങ്ങളിൽ, ഈ ഡിജിറ്റൽ ഉയർച്ചയുടെ വില കുതിച്ച് കയറുന്നുവെന്നതാണ് മുംബൈയുടെ യഥാർത്ഥ ചിത്രം.
ചീറ്റാ ക്യാമ്പ് പോലുള്ള പ്രദേശങ്ങളിൽ നടക്കുന്നത് ഒരു സാമ്പത്തിക പ്രശ്നമല്ല; നഗരവികസനത്തിന്റെ പേരിൽ പതിറ്റാണ്ടുകളായി തള്ളിക്കളയപ്പെട്ട ജനങ്ങളുടെ സങ്കടമായ യാഥാർത്ഥ്യമാണ്. ഒരിക്കൽ ജന്താ കോളനിയിൽ നിന്ന് ബബിൾപോലെ പൊട്ടിച്ചെടുത്തവരെ “പൊതു താത്പര്യം” എന്ന പേരിൽ നഗരത്തിൻ്റെ പുറംഭാഗത്തേക്ക് തള്ളിയിട്ട്, അതിന് പരിഹാരമായി നൽകിയതായിരുന്നു ഈ ഇടുങ്ങിയ കുടിയേറ്റ മേഖല. പക്ഷേ ഇന്നത് നഗരവശിഷ്ടം പോലെ കിടക്കുകയാണ്: നനഞ്ഞുമൂടിയ വഴികൾ, പോളിച്ച കുടിലുകൾ, ശ്വാസം മുട്ടിക്കുന്ന മലിനജലം ദിനേന പൊങ്ങിച്ചെല്ലുന്ന കുമ്പിളുകൾ. അതിനുമുകളിൽ കയറി നിൽക്കുന്ന 13,000 രൂപയുടെ വൈദ്യുതി ബിൽ നോട്ടീസുകൾ മനുഷ്യരുടെ ശമ്പളത്തേക്കാൾ വലിപ്പമുള്ള കടബാധ്യതകൾ.
ജനങ്ങൾ ചോദിച്ചാൽ കണക്ഷൻ ചരിത്രം, ഉപഭോഗ കാലയളവ്, രേഖാമൂലം ഒരിക്കലും ലഭിക്കാത്ത ചാർജുകൾ ഇവയെല്ലാം “തന്ത്രപരമായപ്രശ്നങ്ങൾ” എന്നാണെന്നാണ് മറുപടിയാകുന്നത്. പക്ഷേ ഈ “തന്ത്രങ്ങൾ” ആരോടാണ് ഉയർത്തുന്നതെന്ന ചോദ്യം ഇതുവരെ ഒരു വകുപ്പിനും ആവേശമുണർത്തിയിട്ടില്ല. നഗരത്തിന്റെ പുറത്തുകിടക്കുന്ന ദരിദ്രവർഗ്ഗം വൈദ്യുതിയുടെ പേരിൽ കടബാധ്യതയിൽ വലയുമ്പോൾ, നഗരത്തിനുള്ളിൽ, അതേ വൈദ്യുതി നിരന്തരം ഒഴുകുന്ന സർവർ റൂമുകൾ 24 മണിക്കൂറും 18 ഡിഗ്രിയിൽ കുളിർമ്മയിൽ നിർത്തുന്നു.
ഇന്ത്യയിലെ ഡാറ്റാ സെന്ററുകളുടെ ഊർജ്യ ഉപഭോഗം 2014-ലെ 2 TWh-ൽ നിന്ന് 2023-ൽ 6 മുതൽ 9 TWh വരെ ഉയർന്നുവെന്ന കണക്കുകൾ ഒരു ഡാറ്റാ റിപ്പോർട്ടിന്റെ ഭാഗമെന്നോണം മാത്രം തോന്നാം. പക്ഷേ ആ കണക്കിന്റെ മനുഷ്യപ്രതിരൂപം ചീറ്റാ ക്യാമ്പിലെ ഓരോ വീടിന്റെയും കറണ്ടിന്റെയും തെറ്റായ കറുപ്പിലുണ്ട് . 2030-ൽ 17 GW ശേഷി ലക്ഷ്യമിടുന്ന ഈ മേഖല, രാജ്യത്തിന്റെ ഊർജ്യഭൂമിശാസ്ത്രം ഒരു പുതിയ മഹാസമരത്തിലേക്ക് തിരിച്ചു കൊണ്ടുപോകുകയാണ് സർവറുകൾക്കായുള്ള വൈദ്യുതി ലഭ്യമാക്കാൻ, മനുഷ്യരുടെ വീട്ടിലെ ബൾബുകൾ തെളിയാതെയാക്കുന്ന ഒരു സംഘടിപ്പിച്ച കാപ്പിറ്റലിസം.
ഈ കാപ്പിറ്റലിസത്തിന്റെ പിന്നാമ്പുറത്തിൽ കലുഷിതമായി നിൽക്കുന്ന മറ്റൊരു ഭൂപടം ദഹാനുവാണ്. മുംബൈയിൽ നിന്ന് നൂറ് കിലോമീറ്റർ അകലെയുള്ള ഈ കൃഷിനിരപ്പുകൾ, ഇന്നത്തേക്ക് ഒരു താപനിലയത്തിന്റെ ചൂടും ചാരവും കൊണ്ടാണ് തിരിച്ചറിയപ്പെടുന്നത്. AEML-ന്റെ വൈദ്യുതി വിതരണം ഉറപ്പാക്കുന്ന ഈ നിലയം, നഗരത്തിന്റെ ഡാറ്റാ സാമ്രാജ്യത്തിന് രക്തം പമ്പ് ചെയ്യുന്ന ഹൃദയമാണ്. പക്ഷേ അതിന്റെ പുക ശ്വസിക്കുന്നവരും അതിന്റെ ചാരത്തിൽ കിടക്കുന്നവരും മുംബൈയിലെ യന്ത്രങ്ങളുടെ പേരിൽ ജീവിക്കാൻ പഠിക്കേണ്ടിവരുന്നു.
ദഹാനുവിലെ കർഷകർ പറയുന്നുണ്ട്: നഗരത്തിന് വേണ്ടി ഗ്രാമം പുകകൊള്ളണം, നഗരത്തിന് വേണ്ടിയാണ് ഗ്രാമത്തിന്റെ വെള്ളവും വായുവും മണ്ണും നഷ്ടപ്പെടുന്നത്. സർക്കാർ പുതുക്കാവുന്ന ഊർജവികസനത്തെ പ്രശംസിക്കുമ്പോൾ, ഒരിഞ്ച് നിയമവും ഡാറ്റാ സെന്ററുകൾ പുതുക്കാവുന്ന ഊർജമാത്രം ഉപയോഗിക്കണമെന്നുവിവരിക്കുന്നില്ല. അതിനാൽ ഡാറ്റാ സെന്ററുകൾക്ക് കൽക്കരിആധിതമായ വൈദ്യുതി ലഭ്യമാക്കുന്നത് ഒരു സാധാരണ പ്രക്രിയയായി മാറി. വളർച്ചയുടെ കഥയുടെ പിന്നിൽ ഗ്രാമങ്ങൾ ബലികഴിച്ച കറുത്ത അടയാളങ്ങളാണ്.
ഈ സാഹചര്യത്തിൽ Google, Amazon, Adani തുടങ്ങിയ ആഗോള ഭീമന്മാർ മുംബൈയിലേക്ക് ഒഴുകുന്നത് അത്ഭുതകരമല്ല. അന്താരാഷ്ട്ര ഇന്റർനെറ്റ് കേബിളുകൾ ഇറങ്ങുന്ന തീരം, വിലകുറഞ്ഞ വൈദ്യുതി, നിയന്ത്രണം കുറഞ്ഞ ഭൂമിയടക്കം ഈ മൂന്ന് കാരണങ്ങൾ മുംബൈയെ ഹൈപ്പർസ്കെയിൽ മുതലാളിത്തത്തിന്റെ ഒരു പരീക്ഷണശാലയാക്കി മാറ്റുന്നു. പനവേൽ മുതൽ നവി മുംബൈ വരെ, നഗരത്തിന്റെ ഭൂപടം ഇപ്പോൾഡാറ്റ ലോജിസ്റ്റിക്സ് ഭൂമിശാസ്ത്രം ആയി മാറുകയാണ്. ഭൂമി എന്തിന് ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നുവെന്ന് തീരുമാനിക്കുന്നത് ഇനി ജനങ്ങളുടെ ആവശ്യമല്ല; എത്ര സർവർ റാക്കുകൾ പറ്റും എന്നു നോക്കിയാണ്.
മുംബൈയുടെ ഈ മാറ്റം ഒരു വ്യവസായിക പരിണാമമല്ല; ഒരു രാഷ്ട്രീയമാറ്റമാണ്. വൈദ്യുതി നിരക്കുകൾ വലിയ കമ്പനികൾക്ക് കുറച്ച് നൽകുകയും, പൊതുജനങ്ങൾക്ക് ഉയർത്തുകയും ചെയ്യുന്ന സംസ്ഥാന-കോർപ്പറേറ്റ്കൂട്ടുകെട്ടാണ് ഇന്ന് ഭരണത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ ഉള്ളടക്കം. നഗരത്തിന്റെ സാമ്പത്തിക നിർമ്മിതിയിൽ മനുഷ്യരുടെ ശബ്ദം നഷ്ടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു; അവരുടെ ഉപജീവനത്തിനുള്ള ഇടങ്ങളിൽ ഇപ്പോൾ ഉപകരണങ്ങൾക്കും ഡാറ്റാ പൈപ്പുകൾക്കും മാത്രം സ്ഥലം.
നഗരത്തിൽ ഇന്ന് ഒരു പുതിയ ജാതിവ്യവസ്ഥയാണ് രൂപപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്: ഊർജ്യ ജാതിവ്യവസ്ഥ. സർവറുകൾക്ക് അനന്തമായ വൈദ്യുതി, മധ്യവർഗ്ഗത്തിന് വിലകൂടിയ വൈദ്യുതി, പാവങ്ങൾക്ക് ഇരുട്ടും കടബാധ്യതയും, ഗ്രാമങ്ങൾക്ക് മലിനീകരണവും. ഡാറ്റയുടെ വളർച്ച ഒരു പ്രകാശമാണെന്ന പ്രചാരണത്തിന് പിന്നിൽ, മനുഷ്യരുടെ ജീവിതവ്യതിയാനങ്ങളുടെ കരുത്തുറ്റ ഇരുട്ടാണ് യാഥാർത്ഥ്യം.
ഡാറ്റാ സെന്ററുകളുടെ ആവശ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റാൻ സർക്കാർ ഇളവുകൾ, ഭൂമി, ജലസ്രോതസ്സുകൾ, നികുതി മുതൽ വൈദ്യുതി വരെ ഒട്ടുമിക്ക വിഭവങ്ങളും വിട്ടുകൊടുക്കുമ്പോൾ, അതേ സർക്കാർ ജനങ്ങൾക്ക് വൈദ്യുതി ലഭ്യതയെക്കുറിച്ച് ഉത്തരവാദിത്വം ഏറ്റെടുക്കുന്നില്ല. ഈ നിലയിൽ “Digital India” എന്ന് പറയുന്നത് ഒരു ആശയമല്ല; അത് ഒരു രാഷ്ട്രീയ വ്യാജവേഷമാണ്. ഡാറ്റാ സർവറുകൾക്ക് പുതുക്കാവുന്ന ഊർജ്യ സ്വപ്നങ്ങളും ജനങ്ങൾക്ക് കൽക്കരി യാഥാർത്ഥ്യങ്ങളും കൈമാറുന്ന ദ്വന്ദനയം.
ചീറ്റാ ക്യാമ്പിലെ ശബാനയുടെ വീടിൽ വേനലിൽ ചൂട് കത്തുന്ന രാത്രിയിൽ ഒരു ഫാൻ ഓണാക്കാൻ പോലും ഭയമാണ്; അതേ സമയം കുറച്ച് കിലോമീറ്റർ അകലെയുള്ള ഒരു hyperscale data center-ൽ ആയിരക്കണക്കിന് എയർകണ്ടീഷനുകൾ പകൽ-രാത്രി ഒരേ തണുപ്പിൽ ഓടുന്നു. ഒരു സമൂഹത്തിൽ യന്ത്രങ്ങൾക്കാണ് തണുപ്പ് ഉറപ്പാക്കുന്നത്, മനുഷ്യർ ചൂടിൽ വിറങ്ങലിക്കുമ്പോൾ, അതിനെ പുരോഗതിയെന്നല്ല, ഒരിനം വ്യവസ്ഥാപിത അനീതിയെന്ന് വിളിക്കേണ്ട സമയം വരുന്നു.
ദഹാനുവിലെ കർഷകൻ ദീപക് തന്റെ കൈയിൽ പിടിച്ചുകൊണ്ട് പൊട്ടിപ്പാളിയാവുന്ന മണ്ണിനെ കാണിച്ചുകൊണ്ട് പറയുന്നതും അതേ ക്രൂരതയുടെ സാക്ഷിയാണ്: “ഈ മണ്ണ് ഇനി ചെടിക്ക് ജീവൻ കൊടുക്കില്ല; പക്ഷേ മുംബൈയിലെ യന്ത്രങ്ങൾക്ക് വെളിച്ചം കൊടുക്കും.” ഒരു രാജ്യം തന്റെ ഭാവി ഇങ്ങനെ പണിയുകയാണെങ്കിൽ, അതൊരു സാങ്കേതിക പുരോഗതിയല്ല; അത് ഒരു മനുഷ്യാവകാശ ലംഘനമാണ്.
ഈ സാഹചര്യം മാറ്റണമെങ്കിൽ, ഊർജ്യനീതിയെക്കുറിച്ചുള്ള വ്യക്തമായ നിയമങ്ങളും ഡാറ്റാ സെന്ററുകളുടെ നിയന്ത്രണവും ആവശ്യമാണ്. 80 ശതമാനം പുതുക്കാവുന്ന ഊർജ്യ ഉപഭോഗം നിർബന്ധമാക്കണം, ഗ്രാമങ്ങൾക്ക് നഷ്ടപരിഹാരം ഉറപ്പാക്കണം, നഗരത്തിലെ ദരിദ്രർക്കുള്ള വൈദ്യുതി വില നിയന്ത്രിക്കണം, സാമൂഹിക പ്രഭാവ പഠനം ഓരോ ഡാറ്റാ സെന്ററിനും നിർബന്ധമാക്കണം. സർവറുകളും ജനങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ഈ അസമത്വം നീക്കം ചെയ്യാതെ ഒരു രാജ്യത്തിനും ഡിജിറ്റൽ ഭാവി സത്യസന്ധമായി പണിയാനാവില്ല.
Read more
മുംബൈയുടെ തീരം ഇന്നും രാത്രിയിൽ പ്രകാശം നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. പക്ഷേ ആ പ്രകാശത്തിന്റെ നിഴലിൽ ചീറ്റാ ക്യാമ്പിലെ ഇരുട്ടും ദഹാനുവിലെ പുകയുമാണ് യഥാർത്ഥം. ഡാറ്റയുടെ സാമ്രാജ്യം വളരട്ടെ; ഉയരട്ടെ. പക്ഷേ അതിന്റെ അടിത്തറ മനുഷ്യരുടെ അവകാശങ്ങളിലായിരിക്കണം, കൽക്കരിയുടെ കറുത്ത പാടുകളിലല്ല. പുരോഗതി യന്ത്രങ്ങൾക്ക് വേണ്ടി മനുഷ്യരെ ഇരുട്ടിലാക്കുന്ന ഘടനയായാൽ, അത് ഒരു വികസനമല്ല; ഒരു ക്രൂരമായ അനീതിയാണ്.
