2025 ലെ ബിഹാർ നിയമസഭാ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് ഒരു സംസ്ഥാനത്തിന്റെ രാഷ്ട്രീയചലനങ്ങൾ മാത്രമായിരുന്നില്ല; അത് ഒരു സമൂഹം തന്നെ സ്വന്തം ശരീരം പിളർത്തി വീണ്ടും കൂട്ടിച്ചേർക്കുന്ന അത്യന്തം സങ്കീർണ്ണമായ ഒരു മാനസികവും സാമൂഹികവുമായ പുനർനിർമാണം പോലെയായിരുന്നു. വോട്ടർമാരുടെ കണ്ണുകളിൽ പതിഞ്ഞിരുന്ന ശബ്ദങ്ങൾ, ഗ്രാമങ്ങളുടെ വഴികളിൽ കേട്ടിരുന്ന പ്രതീക്ഷകളും നിരാശകളും, പ്രവാസജീവിതത്തിന്റെ അളവറ്റ വേദനയും, യുവതലമുറയുടെ ശബ്ദത്തിൽ ഉയർന്നിരുന്നു ചെറിയെങ്കിലും കടുക്കമുള്ള ചോദ്യങ്ങളും എല്ലാം, ഒരുമിച്ചു ചേരുമ്പോൾ ഈ തെരഞ്ഞെടുപ്പ് ഒരു സാധാരണ രാഷ്ട്രീയ മത്സരമല്ലാതായി മാറി. അത് ഒരുവിധത്തിൽ ബിഹാറിന്റെ ആത്മാവിന്റെ ഒരു പുനർനിർവ്വചനംപോലെയായിരുന്നു, അവിടെ ഓരോ മനുഷ്യന്റെയും ജീവിതം, അവരുടെ ജാതി, അവരുടെ പ്രാദേശികത, അവരുടെ ആശങ്ക, അവരുടെ യാത്രകൾ, അവരുടെ വീടുകൾ, അവരുടെ ജോലി, അവരുടെ മക്കളുടെ ഭാവി—എല്ലാം ചേർന്ന് വോട്ട് എന്ന ഒരു ചെറിയ പ്രവർത്തിയിൽ മുഴുകിപ്പോയി. അതുകൊണ്ട് തന്നെ ഈ തിരഞ്ഞെടുപ്പിന്റെ ഫലത്തെ ഒരു പാർട്ടിയുടെ വിജയമെന്നോ മറ്റൊന്നിന്റെ തോൽവിയെന്നോ വായിക്കുന്നത് എത്രയോ അപൂർണ്ണമാണ്; ഇതിന്റെ അടിയൊഴുക്കെണ്ണി നോക്കുമ്പോൾ അത് ഒരു സമൂഹത്തിന്റെ പൊട്ടിത്തെറി കൂടിയായി തോന്നുന്നു.
ബിഹാർ വർഷങ്ങളായി പ്രവാസജീവിതത്തിന്റെ കേന്ദ്രമാണ്. ഇവിടെ ഒരു വീട്ടിലെ പുരുഷന്മാരിൽ ഒരാളെങ്കിലും ഗുജറാത്ത്, പഞ്ചാബ്, മഹാരാഷ്ട്ര, കൊൽക്കത്ത, ഡൽഹി, ഗൾഫ് എന്നീ സ്ഥലങ്ങളിലേക്ക് തൊഴിൽ തേടി പോകുന്നത് പതിവാണ്. വീടുകളിൽ ശേഷിക്കുന്നത് വയസ്സായ മാതാപിതാക്കളോ സ്ത്രീകളോ കുട്ടികളോ. ഒരു വീട്ടിലെ ആധാരം വീടിനു പുറത്താണ് എന്ന സത്യം ബിഹാറിന്റെ സാമൂഹിക ശരീരത്തെ തന്നെ അലട്ടുന്ന ഒരു യാഥാർത്ഥ്യമാണ്. ഈ ജീവിതത്തിന്റെ വേദനയും ആശങ്കയും ഈ തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ വലിയ ഒരു പശ്ചാത്തലവര്ണമായി പ്രവർത്തിച്ചു. തെരഞ്ഞെടുപ്പ് കാലത്ത് നാട്ടിലേക്ക് മടങ്ങിയെത്തുന്ന പ്രവാസികൾ തങ്ങളുടെ ജീവിതത്തിന്റെ പൊട്ടലപ്പിണക്കങ്ങൾ കൈയിൽ കൊണ്ടു വന്നു. അവർക്ക് ജോലി ഇല്ലാത്തതിനാലല്ല മാത്രം, ജീവിതം തന്നെ നട്ടെല്ലൊടുങ്ങുന്ന തരത്തിലുള്ള അനിശ്ചിതത്വത്താൽ കുരുങ്ങിയതിനാലാണ് അവർ രാഷ്ട്രീയത്തെ ചോദ്യം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങിയത്. പക്ഷേ ആ ചോദ്യം ഒരൊറ്റ പാർട്ടിയിലേക്കോ ഒരൊറ്റ നേതാവിലേക്കോ മാത്രം ചായാതെ ഭിന്നവും വിരിഞ്ഞും പല ദിശകളിലേക്കാണ് ഒഴുകിയത്. ഈ ഭിന്നതയിൽ നിന്നാണ് ഭരണകൂട്ടായ്മയ്ക്ക് പ്രതീക്ഷിക്കാത്ത നേട്ടം കിട്ടിയത്. ദേഷ്യം ഉണ്ടായിരുന്നു, പക്ഷേ ആ ദേഷ്യത്തിന് ഒരു ദിശയുണ്ടായിരുന്നില്ല. അതിനാൽ ഭരണവിരുദ്ധ മനോഭാവം ഉണ്ടായിട്ടും, അതിന്റെ ഫലങ്ങൾ ഭരണകൂട്ടത്തിന്റെ നട്ടെല്ലിൽ പകരം പ്രതിപക്ഷത്തിന്റെ തോളുകളിൽ വീണു.
ഇതുപോലെ യുവതലമുറയും വലിയൊരു മാറ്റത്തിന്റെ സൂചനയായി. ബിഹാറിലെ യുവജനങ്ങൾ തൊഴിൽ തേടി യാത്രപിടിക്കുന്നവരാണ്. അവരുടെ കൈകളിൽ നാട്ടിലെ സ്കൂളുകളും കോളേജുകളും നൽകിയിട്ടുള്ള വിദ്യാഭ്യാസപുസ്തകങ്ങളും, അവരുടെ കണ്ണുകളിൽ മറ്റൊരു സംസ്ഥാനത്തിലെ ജോലിസ്ഥലങ്ങളെയും താമസസ്ഥലങ്ങളെയും കുറിച്ചുള്ള ആശങ്കകളും കൂടി നിറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. അവർക്കു ‘ജാതി’ ഒരു തിരിച്ചറിയലായിരിക്കാം, പക്ഷേ അത് ജീവിതത്തിന്റെ അടിത്തറയല്ലെന്ന് അവർ പ്രകൃത്യാ തിരിച്ചറിഞ്ഞു. അവർ ചോദിച്ച ചോദ്യങ്ങൾ ലളിതമായിരുന്നു: എനിക്ക് ജോലി കിട്ടുമോ? എന്റെ ജീവിതത്തിന് ഒരു ഗൗരവമുള്ള ദിശയുണ്ടോ? ഞാൻ എന്റെ കഴിവുകൾ ഉപയോഗിച്ച് ഈ നാട്ടിൽ ഒരു ജീവിതം കണ്ടെത്താൻ എന്തുകൊണ്ടും കഴിയുന്നില്ല? ഈ ചോദ്യങ്ങൾക്കൊരു രാഷ്ട്രീയ ഉത്തരമില്ലായിരുന്നു. പ്രതിപക്ഷം യുവതലമുറയുടെ ശബ്ദത്തിൽ കേട്ടിരുന്ന ഈ ചോദ്യം തിരിച്ചറിഞ്ഞില്ല. അവർ കരുതിയത് യുവാക്കളുടെ ദേഷ്യം ഭരണകൂട്ടത്തിനെതിരേ ഒന്നും രണ്ടും വോട്ടുപാളയങ്ങളിലേക്ക് ഒഴുകുമെന്ന്. പക്ഷേ അതു സംഭവിച്ചില്ല.
യുവാക്കൾ വോട്ട് ചെയ്തു; പക്ഷേ അവർ വോട്ട് ചിതറിച്ചു. ചിലർ പുതിയ നേതാക്കളുടെ വാഗ്ദാനങ്ങളിലേക്കു ചേർന്നു, ചിലർ മതാധിഷ്ഠിത തിരിച്ചറിയലുകളിലേക്ക് ചാഞ്ഞു, ചിലർ അഭിമാനത്തിന്റെ പേരിൽ ചെറിയ കൂട്ടായ്മകളെ പിന്തുണച്ചു, ചിലർ പാർട്ടി ആരാധനയിൽ നിന്ന് മാറി “നമ്മുടെ ശബ്ദം കേൾക്കുന്ന ആരെങ്കിലും മതി” എന്ന ചിന്തയിൽ വോട്ട് രേഖപ്പെടുത്തി. ഈ വോട്ടുകളെല്ലാം പ്രതിപക്ഷത്തിനു ഗുണം ചെയ്യേണ്ടതായിരുന്നുവെങ്കിലും, എല്ലാത്തിനും ഒരു ദിശയില്ലാതിരുന്നതുകൊണ്ട് ഭരണകൂട്ടത്തിന് സീറ്റുകൾ ലഭിച്ചുകൊണ്ടേയിരുന്നു. അങ്ങനെ യുവതലമുറയുടെ വോട്ടിൽ ഉണ്ടായ ആ പൊട്ടലുകൾ മുഴുവൻ പ്രതിപക്ഷത്തിന്റെ കയ്യിൽ നിന്നും അധികാരം പൊഴിഞ്ഞുപോകാൻ കാരണമായി.
ജാതി—ബിഹാറിലെ രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ ശാശ്വതമായ ശബ്ദം ഈ തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ ഏറെ വ്യത്യസ്തമായി പ്രകടമായി. ജാതി ഇല്ലാതായിട്ടില്ല; അതിന്റെ സ്വഭാവവും ആവശ്യകതയും മാറിയിരിക്കുന്നു. യാദവർ, മുസ്ലീങ്ങൾ, അതിപിന്നാക്കവർ, പട്ടികജാതികൾ എല്ലാവരും ഈ തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ സ്വന്തം തിരമാലകൾ സൃഷ്ടിച്ചു. യാദവർ വർഷങ്ങളായി RJDയുടെ അടിത്തറയായിരുന്നു. പക്ഷേ ഈ വർഷം യാദവർ ഒരേപോലെ ഒന്നായി നിൽക്കാതെ ചെറിയ ഭിന്നതകൾ പ്രകടിപ്പിച്ചു. ഒരുകൂട്ടം യാദവർ ചരിത്രത്തിന്റെ അഭിമാനത്തോടുകൂടി RJDയെ പിന്തുണച്ചപ്പോഴും, മറ്റൊരുകൂട്ടം യുവതലമുറയുടെ ജീവിതപ്രശ്നങ്ങളോട് കൂടുതൽ അടുപ്പമുള്ള സന്ദേശങ്ങളെ കേട്ടു. അവർക്കു ‘ജാതി’യുടെ തൊട്ടടുത്തുള്ള വേദനയായിരുന്നു പ്രധാനമായിരുന്നത് അവർക്ക് വേണ്ടത് ജോലി, സുരക്ഷ, കാണപ്പെടുന്ന ഒരു ജീവിതവ്യൂഹം.
മുസ്ലീം വോട്ട് ഒരിക്കൽ പ്രതിപക്ഷത്തിന്റെ ഉറച്ച പാളയമായിരുന്നു. Seemanchal മേഖലയിൽ AIMIMയുടെ ഇടപെടൽ മുഖേന മുസ്ലീങ്ങൾക്ക് ഒരു പുതിയ രാഷ്ട്രീയപാത തുറന്നു. അവർ RJDയോട് വർഷങ്ങളായി ചേർന്ന് നിന്നിരുന്നുവെങ്കിലും, ഈ വർഷം അവരുടെ ചോദ്യം മാറി: “ഞങ്ങളുടെ വിഷയങ്ങൾ ആരാണ് കേൾക്കുന്നത്?” ഈ ചോദ്യം പ്രതിപക്ഷത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനശക്തിയെ ഇളക്കി. AIMIM നൽകിയ പ്രതിനിധാനവാഗ്ദാനം ചെറിയതായിരുന്നെങ്കിലും, അതിന്റെ പ്രതിഫലം വമ്പിച്ചതായിരുന്നു. മുസ്ലീം വോട്ടിലെ ഈ ചെറിയ പിളർച്ച പ്രതിപക്ഷത്തിന് വലിയ നഷ്ടമായി.
അതിപിന്നാക്കവർ ബിഹാറിന്റെ ഇന്നലെയും ഇന്നിന്റെ രാഷ്ട്രീയത്തിൽ അവഗണിക്കപ്പെട്ട കൂട്ടായ്മ ഈ തെരഞ്ഞെടുപ്പിൽ വളരെയധികം സ്ഥാനം നേടി. അവർക്ക് ലഭിച്ച ചെറിയ ആനുകൂല്യങ്ങൾ, സ്ത്രീകൾക്ക് ലഭിച്ച ക്ഷേമപദ്ധതികൾ, നാട്ടിൽ ലഭിച്ച സുരക്ഷിതത്വം ഇവ ചേർന്ന് അവരെ ഭരണകൂട്ടത്തോട് ചേർത്തു. ഇതാണ് NDAയുടെ ഏറ്റവും വലിയ നേട്ടം. അവർ ജാതിയുടെ പാരമ്പര്യശാസ്ത്രീയ രൂപം മാറ്റി പുതിയൊരു കൂട്ടായ്മ സൃഷ്ടിച്ചു പിന്നാക്കവർ, അതിപിന്നാക്കവർ, സ്ത്രീകൾ, സർക്കാർ സേവനങ്ങൾ നേരിട്ട് അനുഭവിക്കുന്നവർ.
ഇങ്ങനെ ഒന്നിച്ച് ചേർന്നപ്പോൾ പ്രതിപക്ഷം ഒരു വലിയ ശബ്ദമുണ്ടാക്കിയിട്ടും, ആ ശബ്ദത്തിന്റെ വിതരണപഥം തകരാറിലായിരുന്നു. പ്രതിപക്ഷത്തിന്റെ വോട്ട് ഉയർന്നിരുന്നു, പക്ഷേ സീറ്റുകൾ കുറഞ്ഞു. വോട്ടുകളുടെ ചിതറലാണ് ഇതിന് കാരണം. സീറ്റുകളുടെ ഗണിതത്തിൽ ജയിക്കാനുള്ളത് ഒരൊറ്റ സഞ്ചാരധാരയുടേതാണ്; പ്രതിപക്ഷത്തിന് അത് സാധിച്ചില്ല. അവരുടെ വോട്ടുകൾ വിഭാഗംതോറും, ജാതിതോറും, പ്രദേശംതോറും ഭിന്നിച്ചു.
NDAയുടെ വിജയത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ മൂന്നു വലിയ തൂണുകളുണ്ട് സ്ത്രീകളുടെ പിന്തുണ, ബൂത്ത്-തല പ്രവർത്തകരുടെ ശക്തമായ പ്രവർത്തനം, ഭരണത്തിന്റെ തുടർച്ചയായ സേവനങ്ങൾ. സ്ത്രീകൾക്ക് നൽകിയ ചെറിയെങ്കിലും സ്ഥിരതയുള്ള സേവനങ്ങൾ അവരുടെ മനസിൽ സർക്കാരിനോട് ഒരു വിശ്വാസബന്ധം സൃഷ്ടിച്ചു. ഈ വിശ്വാസം വോട്ടുകളിലേക്ക് മാറി. അതുപോലെ തന്നെ NDAയുടെ ബൂത്ത്-തല പ്രവർത്തകർ ഗ്രമങ്ങൾതോറും സഞ്ചരിച്ചു യഥാർത്ഥ വോട്ട് ഉറപ്പിച്ചു. എത്ര വലിയ പ്രചാരണസംഗമങ്ങൾ നടത്തിയാലും, അത് വോട്ടായി മാറണമെങ്കിൽ ഇവരാണ് നയിക്കുന്നത്.
ഈ എല്ലാ ഘടകങ്ങളും കൂടി നോക്കുമ്പോൾ ബിഹാർ 2025 ഒരു തിരഞ്ഞെടുപ്പ് ഫലമല്ല; ഒരു സാമൂഹിക പരിവർത്തനത്തിന്റെ നിമിഷമാണ്.
- ജാതി മാറുന്നു,
- യുവതലമുറയുടെ വാക്കുകൾ മാറുന്നു,
- പ്രവാസജീവിതത്തിന്റെ വേദന രാഷ്ട്രീയത്തിൽ കൂടുതൽ ശക്തമായി ഇടപെടുന്നു,
- സ്ത്രീകൾ വീട്ടുവാതിലിലൂടെ രാഷ്ട്രീയത്തെ വിലയിരുത്തുന്നു,
- പ്രതിപക്ഷത്തിന്റെ വോട്ടുകൾ ചിതറുമ്പോൾ ഭരണകൂട്ടം ശക്തമാകുന്നു,
- സംഘടന കൈവശം ഉള്ളവരെയാണ് അവസാന നിമിഷം ജനങ്ങൾ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നത്.
ഇതെല്ലാം ചേർന്നു നോക്കുമ്പോൾ, ബിഹാറിന്റെ ഈ തെരഞ്ഞെടുപ്പ് ഒരു ചരിത്രം എഴുതിയിരിക്കുന്നു
ഒരു സമൂഹം തന്റെ ദിശ തിരിച്ചറിഞ്ഞു,
സ്വന്തം ജീവിതത്തിന്റെ പാഠങ്ങൾ രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ ഭാഷയിൽ പുനഃരചിച്ചു,
നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ഒരു രാഷ്ട്രീയ സംസ്കാരത്തിന്റെ പടം ഒരു പുതിയ നിറത്തിൽ പൂരിപ്പിച്ചു.