രാമ നാരായണന്റെ മരണം ഒരു വ്യക്തിയുടെ ജീവൻ നഷ്ടപ്പെട്ട സംഭവം മാത്രമായി ചുരുക്കപ്പെടുന്ന നിമിഷം മുതൽ തന്നെ ഒരു വലിയ ഭരണഘടനാ പരാജയം ആരംഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. കാരണം ഇവിടെ പരാജയപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത് മനുഷ്യസഹാനുഭൂതിയോ ഭരണകൂടത്തിന്റെ മനുഷ്യത്വമോ മാത്രമല്ല; നിയമത്തിന്റെ നടപ്പാക്കൽ, അതായത് execution of law എന്നതിന്റെ പൂർണമായ തകർച്ചയാണ്. ഇന്ത്യയിൽ ആൾക്കൂട്ടക്കൊലപാതകങ്ങളെ എങ്ങനെ കൈകാര്യം ചെയ്യണം എന്നതിനെക്കുറിച്ച് നിയമപരമായ ആശയക്കുഴപ്പം ഒന്നുമില്ല. നിയമവ്യവസ്ഥ മൗനത്തിലുമല്ല. എന്നിട്ടും ഓരോ ലിഞ്ചിങ് മരണത്തിനും പിന്നാലെ സംഭവിക്കുന്നത് ഒരേ കാര്യമാണ്: നിയമം പുസ്തകത്തിൽ ഉറങ്ങുന്നു, ഭരണകൂടം മൗനം പാലിക്കുന്നു, നീതി മരിക്കുന്നു.
ആൾക്കൂട്ടക്കൊലപാതകം ഒരു സാധാരണ കൊലപാതകമല്ല. അത് ഒരാളുടെ ജീവനെ മാത്രം ഇല്ലാതാക്കുന്നില്ല; ഭരണകൂടത്തിന്റെ നിയമനടപ്പാക്കൽ ശേഷിയെയും ഭരണഘടനാപരമായ ഉത്തരവാദിത്തത്തെയും ഒരുമിച്ച് വെല്ലുവിളിക്കുന്ന കുറ്റകൃത്യമാണ്. അതുകൊണ്ടാണ് ഇന്ത്യയുടെ പരമോന്നത കോടതിയായ സുപ്രീംകോടതി തന്നെ 2018-ൽ, തഹ്സീൻ പൂനവാല നൽകിയ പൊതുതാൽപര്യ ഹരജി പരിഗണിച്ചുകൊണ്ട്, mob lynching എന്ന സാമൂഹിക–രാഷ്ട്രീയ രോഗത്തെ നേരിടാൻ വ്യക്തവും നിർബന്ധിതവുമായ മാർഗനിർദ്ദേശങ്ങൾ തയ്യാറാക്കിയത്. ആ വിധി ഒരു ആഹ്വാനമല്ല; ഒരു മുന്നറിയിപ്പായിരുന്നു. “നിയമം നടപ്പാക്കിയില്ലെങ്കിൽ, സംസ്ഥാനം തന്നെ കുറ്റകൃത്യത്തിന്റെ പങ്കാളിയാകും” എന്ന തുറന്ന സന്ദേശം.
എന്നാൽ രാമ നാരായണന്റെ കേസിൽ നാം കാണുന്നത് ആ മുന്നറിയിപ്പിനെ കാറ്റിൽ പറത്തുന്ന ഭരണകൂട സമീപനമാണ്. കേസ് ഒരു ആൾക്കൂട്ടക്കൊലപാതകമാണോ എന്ന അടിസ്ഥാന ചോദ്യത്തിന് പോലും സർക്കാർ മറുപടി നൽകുന്നില്ല. mob lynching എന്ന് ഔദ്യോഗികമായി പ്രഖ്യാപിക്കാതെ, കേസ് സാധാരണ കൊലപാതകത്തിന്റെ ഫയലിലേക്ക് തള്ളിയിടുകയാണ്. ഇത് ഒരു സാങ്കേതിക വീഴ്ചയല്ല; മനഃപൂർവമായ രാഷ്ട്രീയ–നിയമ തീരുമാനമാണ്. കാരണം ഒരു കേസ് mob lynching ആയി അംഗീകരിച്ച നിമിഷം മുതൽ, സുപ്രീംകോടതി നിർദ്ദേശിച്ച മുഴുവൻ ഉത്തരവാദിത്തങ്ങളും സംസ്ഥാനത്തിന്റെ തലയിൽ വീഴും. അതിൽ നിന്ന് രക്ഷപ്പെടാനുള്ള ഏറ്റവും എളുപ്പവഴിയാണ് നിയമത്തെ തന്നെ നടപ്പാക്കാതിരിക്കുന്നത്.
സുപ്രീംകോടതി നിർദ്ദേശങ്ങളുടെ ഹൃദയഭാഗം ഇതാണ്: mob lynching സംഭവിച്ചാൽ, അന്വേഷണം ലോക്കൽ പോലീസ് സ്റ്റേഷനിൽ ഒതുക്കാൻ പാടില്ല. എസ്.പി. റാങ്കിൽ താഴെയല്ലാത്ത ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ പ്രത്യേക അന്വേഷണസംഘം (SIT) രൂപീകരിക്കണം. കാരണം ആൾക്കൂട്ടഹിംസയിൽ പലപ്പോഴും പ്രാദേശിക പോലീസ് സംവിധാനം നേരിട്ടോ പരോക്ഷമായോ പരാജയപ്പെട്ടിരിക്കും. ചിലപ്പോൾ അവർ മൗനദർശികളായിരിക്കും, ചിലപ്പോൾ രാഷ്ട്രീയ–സാമൂഹിക സമ്മർദ്ദങ്ങൾക്ക് വഴങ്ങും. അതുകൊണ്ടാണ് “സാധാരണ പോലീസ് അന്വേഷണം മതിയാകില്ല” എന്ന് കോടതി പറഞ്ഞത്. എന്നാൽ രാമ നാരായണന്റെ കേസിൽ SIT ഇല്ല. അന്വേഷണം പഴയ ചട്ടക്കൂടിനുള്ളിൽ തന്നെ കുരുങ്ങിക്കിടക്കുന്നു.
വിചാരണയുടെ കാര്യത്തിലും അവസ്ഥ അതേപടി. സുപ്രീംകോടതി വ്യക്തമായി പറഞ്ഞത്, mob lynching കേസുകൾ ഫാസ്റ്റ് ട്രാക്ക് കോടതികളിൽ പരിഗണിക്കണം എന്നതാണ്. നീതി വൈകുന്നത് തന്നെ അക്രമത്തെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന ഘടകമാണെന്ന് കോടതി തിരിച്ചറിഞ്ഞിരുന്നു. എന്നാൽ ഇവിടെ ഫാസ്റ്റ് ട്രാക്ക് വിചാരണയുടെ കാര്യം പോലും സർക്കാർ ഉച്ചരിക്കുന്നില്ല. ഇത് സമയം പോവട്ടെ, വിഷയം തണുക്കട്ടെ, പൊതുസ്മൃതി മങ്ങട്ടെ എന്ന കണക്കുകൂട്ടലാണ്. നിയമത്തിന്റെ execution വൈകിപ്പിക്കുന്നതിലൂടെ, കുറ്റവാളികൾക്ക് അനുകൂലമായ ഒരു അന്തരീക്ഷം സൃഷ്ടിക്കപ്പെടുന്നു.
ഇതിലും ഗുരുതരമാണ് ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ ഉത്തരവാദിത്തത്തെക്കുറിച്ചുള്ള മൗനം. mob lynching സംഭവിക്കുന്നത് പലപ്പോഴും ഒരു നിമിഷത്തിന്റെ അപ്രതീക്ഷിത അക്രമമല്ല. അതിന് മുമ്പ് സാമൂഹിക വെറുപ്പ് വളരുന്നു, ഭീഷണികൾ ഉയരുന്നു, ചിലപ്പോൾ ചെറിയ അക്രമങ്ങൾ പോലും നടക്കുന്നു. ഈ ഘട്ടങ്ങളിൽ പോലീസ് ഇടപെട്ടില്ലെങ്കിൽ, അത് വെറും അശക്തിയല്ല; കടമലംഘനമാണ്. സുപ്രീംകോടതി അതുകൊണ്ടാണ്, mob lynching തടയുന്നതിൽ പരാജയപ്പെട്ട ഉദ്യോഗസ്ഥർക്കെതിരെ വകുപ്പുതല നടപടിയും ക്രിമിനൽ ഉത്തരവാദിത്തവും നിർബന്ധമാണെന്ന് പറഞ്ഞത്. എന്നാൽ രാമ നാരായണന്റെ മരണത്തിൽ ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥനെയും ഉത്തരവാദിയാക്കാനുള്ള നീക്കം പോലും കാണുന്നില്ല. ഇതാണ് ഭരണകൂട ഉദാസീനതയുടെ ഏറ്റവും അപകടകരമായ രൂപം: പരാജയം പോലും ശിക്ഷിക്കപ്പെടാത്ത അവസ്ഥ.
നഷ്ടപരിഹാരത്തിന്റെ കാര്യത്തിലും ഇതേ അവസ്ഥയാണ്. സുപ്രീംകോടതി പറഞ്ഞത്, mob lynching-ൽ കൊല്ലപ്പെട്ട വ്യക്തിയുടെ കുടുംബത്തിന് നഷ്ടപരിഹാരം നൽകുന്നത് ഒരു കരുണാപ്രകടനമല്ല, സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ഭരണഘടനാപരമായ ബാധ്യതയാണെന്നാണ്. കാരണം സംസ്ഥാനം തന്റെ പൗരനെ സംരക്ഷിക്കാൻ പരാജയപ്പെട്ടു. എന്നാൽ ഇവിടെ സർക്കാർ മുന്നോട്ടുവയ്ക്കുന്നത് മൃതദേഹം സർക്കാർ ചെലവിൽ നാട്ടിലെത്തിക്കാമെന്ന പ്രഖ്യാപനമാണ്. ഇത് നീതിയല്ല; നിയമപരമായ ഉത്തരവാദിത്തങ്ങളിൽ നിന്ന് ശ്രദ്ധ തിരിക്കാനുള്ള ഒരു മാനുഷിക നാടകമാണ്. മൃതദേഹം കൊണ്ടുവരുന്നതിലൂടെ ഒരു കുറ്റകൃത്യത്തിന്റെ നിയമഭാരം ഒഴിഞ്ഞുമാറാൻ കഴിയില്ല.
നിയമത്തിന്റെ execution പരാജയപ്പെടുമ്പോൾ അതിന്റെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ വ്യക്തിഗത കേസുകളെ മറികടന്ന് സമൂഹത്തിലേക്ക് പടരുന്നു. ഒരു mob lynching കേസിൽ സർക്കാർ മൗനം പാലിക്കുന്നതോടെ, അത് മറ്റൊരു സന്ദേശം നൽകുന്നു: ആൾക്കൂട്ടഹിംസയ്ക്ക് കർശനമായ ശിക്ഷ ഉണ്ടാകണമെന്നില്ല. ഈ സന്ദേശമാണ് ഏറ്റവും അപകടകരം. അത് അക്രമികളെ ധൈര്യപ്പെടുത്തുന്നു, ഇരകളെ നിശബ്ദരാക്കുന്നു, സമൂഹത്തെ ഭീതിയിലാഴ്ത്തുന്നു. നിയമം നടപ്പാക്കപ്പെടുന്നില്ലെങ്കിൽ, നിയമം തന്നെ അപ്രസക്തമാകുന്നു.
ഇത് ഒരു പാർട്ടി രാഷ്ട്രീയ പ്രശ്നമായി മാത്രം കാണുന്നത് വലിയ പിഴവാണ്. ഇന്ന് ഒരു സർക്കാർ, നാളെ മറ്റൊരു സർക്കാർ. പക്ഷേ നിയമത്തിന്റെ execution എന്നത് ഭരണകൂടത്തിന്റെ സ്ഥിരം ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. mob lynching കേസുകളിൽ സുപ്രീംകോടതി നിർദ്ദേശങ്ങൾ നടപ്പാക്കാതിരിക്കുന്നത്, ഏത് സർക്കാരിനും ബാധകമായ ഭരണഘടനാ ലംഘനമാണ്. ഇത് ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടേണ്ടത് രാഷ്ട്രീയ വേദികളിൽ മാത്രമല്ല, നിയമ–പൗര സമൂഹത്തിന്റെ അന്തരാത്മയിലുമാണ്.
അവസാനം ചോദ്യം ലളിതമാണ്, പക്ഷേ അതീവ ഗുരുതരവുമാണ്: രാമ നാരായണന്റെ മരണം ഒരു mob lynching ആണോ അല്ലയോ? ഉത്തരം ‘അതെ’ ആണെങ്കിൽ, സുപ്രീംകോടതി നിർദ്ദേശങ്ങൾ നടപ്പാക്കേണ്ടത് സർക്കാരിന്റെ കടമയാണ്. അത് ചെയ്യാത്ത ഓരോ നിമിഷവും, നിയമത്തിന്റെ execution തകർക്കപ്പെടുന്നു. ഉത്തരം ‘ഇല്ല’ ആണെങ്കിൽ, അതിന്റെ നിയമപരമായ വിശദീകരണം പൊതുസമൂഹത്തിന് നൽകേണ്ടതുണ്ട്. മൗനം ഒരു ഉത്തരമല്ല. മൗനം നീതിയല്ല. മൗനം ഭരണഘടനയുടെ ശബ്ദം അടിച്ചമർത്തുന്ന രാഷ്ട്രീയ തീരുമാനമാണ്.
നിയമം ഉണ്ടാകുന്നത് മാത്രം മതിയാകില്ല. അത് നടപ്പാക്കപ്പെടണം. mob lynching-ൽ നിയമം നടപ്പാക്കാത്ത ഒരു സംസ്ഥാനം, ഒടുവിൽ ആൾക്കൂട്ടത്തെക്കാൾ ശക്തമല്ലെന്ന് സ്വയം പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതാണ്. രാമ നാരായണന്റെ മരണം നമ്മോട് ചോദിക്കുന്നത് ഇതാണ്: നിയമം പുസ്തകത്തിൽ മാത്രം ജീവിക്കുന്ന ഒരു ജനാധിപത്യമാകണോ ഇന്ത്യ, അല്ലെങ്കിൽ തെരുവിലെ അക്രമത്തിനെതിരെ നിലകൊള്ളുന്ന ഒരു ഭരണഘടനാ രാഷ്ട്രമാകണോ? ഈ ചോദ്യത്തിന് ഉത്തരം നൽകുന്നത് വാക്കുകളിലൂടെയല്ല, നിയമത്തിന്റെ execution വഴിയാണ്.