ഇന്ത്യ ഒരു രാജ്യമാത്രമല്ല; അത് ഒരുപാട് വ്യത്യസ്ത മനുഷ്യാനുഭവങ്ങൾ ഒരുമിച്ച് ജീവിക്കാൻ നടത്തിയ ചരിത്രപരമായ ശ്രമമാണ്. ഭാഷകൾ, മതങ്ങൾ, ജാതികൾ, വംശങ്ങൾ, വിശ്വാസങ്ങൾ, ആചാരങ്ങൾ ഇവയെല്ലാം തമ്മിൽ പൊരുത്തപ്പെടുത്തി ഒരു രാഷ്ട്രീയ സമൂഹം നിർമ്മിക്കാമോ എന്ന ചോദ്യത്തിനുള്ള ലോകത്തിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ പരീക്ഷണശാലയായിരുന്നു ഇന്ത്യ. ആ പരീക്ഷണത്തിന്റെ നൈതിക അടിസ്ഥാനം അഹിംസയായിരുന്നു. അഹിംസ ഒരു മഹാനായ വ്യക്തിയുടെ ദർശനമായി മാത്രം ഇന്ത്യയിൽ നിലനിന്നിരുന്നില്ല; അത് ഭരണത്തിന്റെ ആത്മാവായും സമൂഹത്തിന്റെ ധാർമ്മിക കോഡായും പ്രവർത്തിച്ചു. എന്നാൽ ഇന്ന്, ആ ആത്മാവ് കേഴുകയാണ്. നിലവിളിയോടെ അല്ല, മറിച്ച് നിസ്സഹായമായ, നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ഒരു വിലാപമായി.
ഇന്നത്തെ ഇന്ത്യയിൽ അക്രമം ഒരു അപവാദമല്ല. അത് ഒരു രാഷ്ട്രീയ ഉപകരണമായി, ഒരു മാധ്യമ ഉൽപ്പന്നമായി, ഒരു സാമൂഹിക ശീലമായി മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. കർണ്ണാടകയിൽ നിന്ന് ആസ്സാം വരെ, മണിപ്പൂരിൽ നിന്ന് രാജസ്ഥാനും ബിഹാറും വഴി കേരളത്തിലെ ക്രിസ്മസ് ആക്രമണങ്ങൾ വരെ നോക്കിയാൽ, ഇവയെല്ലാം ഒറ്റപ്പെട്ട സംഭവങ്ങളല്ലെന്ന് വ്യക്തമാണ്. ഇവയെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്നത് ഒരു ആഴമുള്ള ഘടനാപരമായ പ്രശ്നമാണ് വിദ്വേഷത്തെ രാഷ്ട്രീയമാക്കി മാറ്റുന്ന ശക്തികൾ, അതിന് വേദിയൊരുക്കുന്ന ചാനൽ മാധ്യമങ്ങൾ, അവ വഴി മുറിവേറ്റ മനസ്സുകളിൽ പക നിറച്ച്, ആ പകയെ വരുംകാലങ്ങളിലേക്ക് കൈമാറുന്ന ഒരു സാമൂഹിക യന്ത്രം.
അഹിംസയെ നമ്മൾ പലപ്പോഴും ചരിത്രത്തിലേക്ക് തള്ളിവയ്ക്കുന്നുണ്ട്. അത് ഒരു കാലഘട്ടത്തിന്റെ മഹത്വമായി, ഒരു നേതാവിന്റെ ആത്മത്യാഗമായി മാത്രം കാണുന്നു. എന്നാൽ അഹിംസ ഒരു ഓർമ്മയല്ല; അത് ഭരണതത്വമാണ്. പൊലീസ് എങ്ങനെ പ്രവർത്തിക്കണം, കോടതി എത്ര വേഗം നീതി നൽകണം, ഭരണകൂടം എപ്പോൾ ഇടപെടണം, മാധ്യമങ്ങൾ എന്ത് ഭാഷ ഉപയോഗിക്കണം ഇവയെല്ലാം നിർണ്ണയിക്കേണ്ട ഒരു ദൈനംദിന പ്രാക്ടീസാണ് അഹിംസ. അത് നഷ്ടപ്പെടുമ്പോൾ, അക്രമം സ്വാഭാവികമാകുന്നു. നിയമം പിൻവാങ്ങുന്നിടത്ത്, ആൾക്കൂട്ടം മുന്നോട്ട് വരുന്നു. നീതി വൈകുന്നിടത്ത്, പ്രതികാരം ധർമ്മമായി ചിത്രീകരിക്കപ്പെടുന്നു.
ഇന്നത്തെ ഇന്ത്യയിലെ അക്രമത്തിന്റെ ഏറ്റവും ഭീകരമായ സവിശേഷത അതിന്റെ “സാധാരണവൽക്കരണം” ആണ്. ഒരു മനുഷ്യൻ കൊല്ലപ്പെടുന്നത് ഒരു ബ്രേക്കിംഗ് ന്യൂസായി മാറുന്നു; അടുത്ത ദിവസമാകുമ്പോൾ അത് മറക്കപ്പെടുന്നു. അക്രമികൾ പലപ്പോഴും “സംശയത്തിന്റെ പ്രയോജനം” നേടുന്നു, ഇരകൾ “ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടേണ്ടവർ” ആകുന്നു. ഇങ്ങനെ അക്രമം ഒരു കുറ്റകൃത്യമായി മാത്രം കാണപ്പെടുന്നില്ല; അത് ഒരു രാഷ്ട്രീയ നിലപാടായി, ഒരു ഐഡന്റിറ്റി പ്രകടനമായി മാറുന്നു.
ഈ മാറ്റത്തിൽ ചാനൽ മാധ്യമങ്ങളുടെ പങ്ക് നിർണ്ണായകമാണ്. വലിയൊരു വിഭാഗം ടെലിവിഷൻ ന്യൂസ് ചാനലുകൾ ഇന്ന് വിവരങ്ങൾ കൈമാറുന്ന വേദികളല്ല; വികാരങ്ങൾ ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്ന ഫാക്ടറികളാണ്. സ്റ്റുഡിയോകൾ സംവാദത്തിന്റെ ഇടങ്ങളല്ല; ശബ്ദമത്സരത്തിന്റെ അരങ്ങുകളാണ്. “നമ്മൾ” എതിരേ “അവർ”, ദേശഭക്തൻ എതിരേ ദേശദ്രോഹി, ഭൂരിപക്ഷം എതിരേ ന്യൂനപക്ഷം ഇത്തരം കൃത്രിമ ദ്വന്ദങ്ങളാണ് ദിവസേന നിർമ്മിക്കപ്പെടുന്നത്. വസ്തുതകൾക്ക് പകരം ആരോപണങ്ങൾ, തെളിവുകൾക്ക് പകരം സംശയങ്ങൾ, നിയമത്തിന് പകരം വിധികൾ. ഒരു ന്യൂസ് ചാനൽ സ്റ്റുഡിയോയിൽ ഒരു മനുഷ്യന്റെ ജീവിതം ഒരു ഡിബേറ്റ് പോയിന്റായി ചുരുങ്ങുന്നു.
ഇത് മാധ്യമ അശ്രദ്ധയല്ല; ഇത് ബോധപൂർവ്വമായ രാഷ്ട്രീയമാണ്. കാരണം ഭയം ഉയർന്നാൽ റേറ്റിംഗ് ഉയരും, പക വളർന്നാൽ പ്രേക്ഷകർ പിടിച്ചു നിൽക്കും. വിദ്വേഷം ഇവിടെ ഒരു ഉൽപ്പന്നമാണ്. ആ ഉൽപ്പന്നം ഏറ്റവും ആഴത്തിൽ കയറുന്നത് മുറിവേറ്റ മനസ്സുകളിലേക്കാണ്. ഒരാൾ സ്ഥിരമായി അപമാനിക്കപ്പെടുമ്പോൾ, സംശയിക്കപ്പെടുമ്പോൾ, തന്റെ അസ്തിത്വം തന്നെ ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടുമ്പോൾ, അവന്റെ ഉള്ളിൽ ഒരു മുറിവ് ഉണ്ടാകുന്നു. ആ മുറിവ് പലപ്പോഴും പുറത്തു കാണില്ല. പക്ഷേ അത് പക നിറയ്ക്കാൻ ഏറ്റവും അനുയോജ്യമായ ഇടമാണ്.
ഇങ്ങനെ പക നിറഞ്ഞ മനസ്സുകൾ ഒരു തലമുറയിൽ നിന്ന് മറ്റൊരിലേക്ക് കൈമാറപ്പെടുന്നു. ഒരു കുട്ടി വളരുന്നത് ഭീതിയിലും അപമാനത്തിലും ആണെങ്കിൽ, അവന്റെ ലോകദർശനം അതനുസരിച്ച് രൂപപ്പെടും. “നമ്മളോട് ചെയ്തത് അവർ മറക്കരുത്” എന്ന ചിന്ത, “നമ്മൾ തിരിച്ചടിക്കണം” എന്ന ധാരണ—ഇവയാണ് വരുംകാലങ്ങളിലെ ഹിംസയുടെ വിത്തുകൾ. അക്രമം ഇവിടെ ഒരു നിമിഷത്തിന്റെ സ്ഫോടനമല്ല; അത് ഒരു തലമുറാപദ്ധതിയാണ്.
കർണ്ണാടകയിൽ സമീപകാലത്ത് കണ്ടത് സംശയം തന്നെ ഭരണഭാഷയായി മാറുന്ന കാഴ്ചകളാണ്. ആരാധനാലയങ്ങളും വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളും കലാസാംസ്കാരിക ഇടങ്ങളും വരെ “ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടേണ്ടവ” ആയി. ആരാണ് ശരി, ആരാണ് തെറ്റ് എന്ന വിധി പലപ്പോഴും തെരുവിൽ തന്നെ പ്രഖ്യാപിക്കപ്പെട്ടു. ഭരണകൂടത്തിന്റെ മൗനം ഇവിടെ ഏറ്റവും ശക്തമായ സന്ദേശമായി. മൗനം അക്രമികൾക്ക് ധൈര്യം നൽകി; ഇരകൾക്ക് അത് ഉപേക്ഷിക്കപ്പെട്ടുവെന്ന ബോധം മാത്രം നൽകി.
ആസ്സാമിൽ പൗരത്വം മനുഷ്യത്തേക്കാൾ വലുതായി. “നീ ആരാണ്?” എന്ന ചോദ്യം “നിനക്ക് ഇവിടെ ജീവിക്കാമോ?” എന്ന വിധിയായി മാറി. രേഖകളില്ലാത്തവർ, ഭാഷാപരമായി വ്യത്യസ്തർ, മതപരമായി ന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ—എല്ലാവരും സംശയത്തിന്റെ പട്ടികയിൽ. ഇവിടെ അക്രമം ഒരു ദിവസത്തെ കലാപമല്ല; അത് വർഷങ്ങളായി നീളുന്ന ഒരു ഭരണാന്തരീക്ഷമാണ്. ഭയം ഒരു സ്ഥിരം അവസ്ഥയായി.
മണിപ്പൂരിൽ നടന്നത് ഇന്ത്യയുടെ ആത്മാവിന് കിട്ടിയ ആഴത്തിലുള്ള മുറിവാണ്. വീടുകൾ കത്തിക്കളയപ്പെട്ടു, മനുഷ്യരെ കുടിയിറക്കി, സ്ത്രീകളെ അപമാനിച്ചു. ഏറ്റവും ഭീകരമായത് അക്രമമല്ല; അതിനോട് ഭരണകൂടം കാണിച്ച വൈകിപ്പാണ്. ആ വൈകിപ്പ് ഒരു സന്ദേശം നൽകുന്നു ചില ജീവനുകൾക്ക് വില കുറവാണ് എന്ന സന്ദേശം. അത് അക്രമികളെ കൂടുതൽ ധൈര്യപ്പെടുത്തുന്നു.
രാജസ്ഥാനിലും ബിഹാറിലും ആവർത്തിക്കുന്ന ആൾക്കൂട്ട അക്രമങ്ങൾ നിയമത്തിന്റെ പിൻവാങ്ങലിന്റെ തെളിവുകളാണ്. ഇവിടെ അക്രമം ഒരു സാമൂഹിക പ്രകടനമാണ്. മൊബൈൽ ക്യാമറകൾ സാക്ഷികളാകുന്നു, സോഷ്യൽ മീഡിയ കൈയ്യടിക്കുന്നു. നിയമം ദൂരെയാണെന്നും ആൾക്കൂട്ടം അടുത്താണെന്നും ഒരു സമൂഹം പഠിച്ചെടുക്കുന്നു.
കേരളം പലപ്പോഴും സ്വയം ആശ്വസിക്കുന്ന ഒരു സംസ്ഥാനമാണ്. “ഇവിടെ സഹവർത്തിത്വമാണ്” എന്ന ആത്മവിശ്വാസം. പക്ഷേ ക്രിസ്മസ് ദിനത്തോട് ചേർന്ന് നടന്ന ആക്രമണങ്ങളും ഭീഷണികളും ആ ആത്മവിശ്വാസത്തെ ചോദ്യം ചെയ്തു. ഇത് ഒരു മുന്നറിയിപ്പാണ് വിദ്വേഷത്തിന് ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ അതിർത്തികളില്ല. അത് പതുക്കെ, നിശ്ശബ്ദമായി കടന്നുവരും.
ഇതെല്ലാം ചേർന്ന് ഇന്ത്യയുടെ ഏറ്റവും വലിയ ശക്തിയായ ബഹുസ്വരതയെ ക്ഷയിപ്പിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയുടെ ആത്മാവ് ഒരൊറ്റ മതത്തിലോ ഭാഷയിലോ സംസ്കാരത്തിലോ ഒതുങ്ങിയതല്ല. അതിന്റെ സൗന്ദര്യം വ്യത്യസ്തതകളുടെ സഹവർത്തിത്വത്തിലാണ്. വിദ്വേഷ രാഷ്ട്രീയം ഈ ബഹുസ്വരതയെ ഒരു ഭാരമായി ചിത്രീകരിക്കുന്നു. “ഒരേ പോലെ ആകണം” എന്ന ആവശ്യം ഉയരുന്നു. അത് നടപ്പായാൽ ഇന്ത്യ നിലനിൽക്കും, പക്ഷേ ഇന്ത്യയായിരിക്കില്ല.
മാധ്യമങ്ങൾ ജനാധിപത്യത്തിന്റെ നാലാം തൂണാണ് എന്ന് നമ്മൾ പഠിച്ചു. എന്നാൽ ഇന്ന് ചോദ്യം ഇതാണ് ആ തൂൺ ആരുടെ മേൽ ചാഞ്ഞിരിക്കുന്നു? വിദ്വേഷം വിതച്ച് ലാഭം കൊയ്യുന്ന ചാനലുകൾ അക്രമത്തിന്റെ നൈതിക പങ്കാളികളാണ്. അവരുടെ ഉത്തരവാദിത്വം ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടാതെ പോയാൽ, അഹിംസയുടെ ഭാഷ വീണ്ടും സംസാരിക്കാൻ കഴിയില്ല.
അഹിംസയുടെ രാഷ്ട്രത്തിന്റെ ആത്മാവ് ഇന്ന് കേഴുകയാണ്. ആ വിലാപം കേൾക്കുന്നത് ദുർബലതയല്ല; അത് മനുഷ്യത്തിന്റെ ശക്തിയാണ്. ഇന്ന് നാം മൗനം പാലിച്ചാൽ, നാളെയുടെ ചരിത്രം നമ്മോട് ചോദിക്കുംനിങ്ങൾ കണ്ടില്ലേ, കേട്ടില്ലേ, എന്തുകൊണ്ട് നിശ്ശബ്ദരായി? അഹിംസ ഒരു ഓർമ്മയായി തീരരുത്. അത് നമ്മുടെ രാഷ്ട്രീയം, മാധ്യമങ്ങൾ, ഭരണകൂടം, സമൂഹംഎല്ലാം ചേർന്ന് ദൈനംദിന ജീവിതമായി മാറണം
ഇത്രയും നാളും മുസ്ലിങ്ങളുടെ മൂർദ്ധാവിൽ കയറിയായിരുന്നു ഈ രാജ്യത്ത് ആറാട്ടും അലങ്കോലപ്പെടുത്തലും. സംശയവും അവഹേളനവും, രാഷ്ട്രീയമായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്ത ഭീതിയും ചേർന്ന് ഒരു സമൂഹത്തെ സ്ഥിരം പ്രതിക്കൂട്ടിലിരുത്തുന്ന കാലഘട്ടം. ലവ് ജിഹാദ്, കമന്റ് ജിഹാദ്, ആൽമരം ജിഹാദ് ഇങ്ങനെ പരിഹാസ്യമായ പേരുകളോടെ അനന്തമായ “ജിഹാദുകൾ” കണ്ടുപിടിച്ച്, ഒരു മതസമൂഹത്തെ മുഴുവൻ കുറ്റവാളികളാക്കി മാറ്റുന്ന ഭാഷ, ഇന്ത്യൻ രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ മുഖ്യധാരയിലേക്കാണ് പതുക്കെ കയറിവന്നത്. അന്നൊക്കെയും അതിന്റെ തീ മുസ്ലിങ്ങളുടെ മേൽ മാത്രമായിരുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ കാവിപ്പടക്ക് സീറ്റ് കൊടുക്കാതെ നിന്ന കേരളം “തെറ്റിപ്പോയി” എന്ന കുറ്റപത്രം തയ്യാറാക്കാൻ ഇന്ന് ഒന്നും ബാക്കിയില്ലാത്ത അവസ്ഥയിലേക്കാണ് കാര്യങ്ങൾ എത്തിയത്.
മലപ്പുറം എന്ന ഒരു ഉച്ചാരണം മതി നമ്മുടെ മലപ്പുറം “കേരളത്തിലെ പാകിസ്ഥാൻ” എന്ന പേരിൽ ഹിന്ദി ബെൽറ്റിൽ വരെ കുപ്രസിദ്ധമാകാൻ. ഒരു ജില്ലയുടെ പേര് തന്നെ സംശയത്തിന്റെയും പരിഹാസത്തിന്റെയും ചുരുക്കപ്പേരായി മാറുന്നത്, വെറുപ്പിന്റെ രാഷ്ട്രീയത്തിന് എത്ര ദൂരം പോകാൻ കഴിയുമെന്ന് വ്യക്തമാക്കുന്നു. ഇത് ഒരു സ്ഥലത്തിന്റെ പ്രശ്നമല്ല; ഒരു ഐഡന്റിറ്റിയെ എങ്ങനെ അപമാനത്തിലൂടെ നിയന്ത്രിക്കാം എന്നതിനുള്ള മാതൃകയാണ്. വർഗീയത ഇനി പ്രാദേശികമല്ല; അത് ഒരു ദേശീയ നോർമലായി മാറിയിരിക്കുന്നു.
വർഗീയതക്കെതിരെ എഴുതിയും പറഞ്ഞും പറഞ്ഞും തഴമ്പിച്ച ഒരു സമൂഹമാണ് നമ്മുടേത്. ജാതിയും മതവും പറയാൻ താൽപര്യമില്ലാത്ത മനുഷ്യരെ പോലും അത് പറയിപ്പിക്കാനും എഴുതിപ്പിക്കാനും, വേർതിരിവുകളെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചകൾ സാധാരണമാക്കാനും സംഘപരിവാർ രാഷ്ട്രീയവും ഹേറ്റ് സ്പീച്ചും അമിതാധ്വാനം ചെലുത്തുന്നത് കാണാതിരിക്കാൻ കഴിയില്ല. മൗനം പാലിച്ചാൽ രക്ഷപ്പെടാം എന്ന ധാരണ തന്നെ അവർ തകർക്കുന്നു. മൗനം പോലും കുറ്റമായി മാറുന്ന ഒരു രാഷ്ട്രീയ അന്തരീക്ഷമാണ് രൂപപ്പെടുന്നത്.
ഇതിനിടയിലാണ് തിരുപ്രകുണ്ട്രം പോലുള്ള സ്ഥലങ്ങൾ ദേശീയ വർഗീയ കലണ്ടറിലേക്കു കയറിയുവരുന്നത്. ഒരുകാലത്ത് മതങ്ങളും ചരിത്രവും സഹവർത്തിത്വവും ചേർന്നുനിന്ന ഇടങ്ങൾ, ഇന്ന് “വിവാദഭൂമി” എന്ന ലേബലിൽ വാർത്തകളുടെ സ്ഥിരം വസ്തുവാകുന്നു. അവിടത്തെ കുന്നോ ആരാധനാലയങ്ങളോ യഥാർത്ഥ പ്രശ്നമല്ല. പ്രശ്നം അവയെ ചുറ്റിപ്പറ്റി നിർമ്മിക്കപ്പെടുന്ന രാഷ്ട്രീയമാണ്. ഒരു ഭൂമിശാസ്ത്ര ഇടത്തെക്കുറിച്ചുള്ള തർക്കം, ഒരു സമുദായത്തിനെതിരായ സംശയമായി മാറ്റുന്ന ഈ തന്ത്രം, ഇന്ത്യയുടെ ബഹുസ്വരതയെ നേരിട്ട് ലക്ഷ്യമിടുന്നതാണ്.
ഇന്ത്യയിലെ അക്രമത്തിന്റെ ഏറ്റവും അപകടകരമായ സവിശേഷത അതിന്റെ സാധാരണവൽക്കരണം ആണ്. ഒരു മനുഷ്യൻ ആക്രമിക്കപ്പെടുന്നത്, ഒരു ആരാധനാലയം തകർക്കപ്പെടുന്നത്, ഒരു സമൂഹം ഭീതിയിലാകുന്നത് ഇവയെല്ലാം വാർത്തകളിൽ ഒരു ദിവസത്തെ ശബ്ദമാത്രമായി മാറുന്നു. അടുത്ത ദിവസം മറ്റൊരു ഇര, മറ്റൊരു ലക്ഷ്യം. അക്രമികൾക്ക് രാഷ്ട്രീയ സംരക്ഷണവും, ഇരകൾക്ക് വിശദീകരണ ബാധ്യതയും. ഇങ്ങനെ നീതി തലകീഴായി നിൽക്കുന്ന ഒരു അവസ്ഥ.
ഈ സാധാരണവൽക്കരണത്തിൽ ചാനൽ മാധ്യമങ്ങളുടെ പങ്ക് നിർണ്ണായകമാണ്. വലിയൊരു വിഭാഗം ടെലിവിഷൻ ന്യൂസ് ചാനലുകൾ ഇന്ന് വാർത്ത പറയുന്ന വേദികളല്ല; വികാരം നിർമ്മിക്കുന്ന ഫാക്ടറികളാണ്. സ്റ്റുഡിയോകൾ സംവാദത്തിനുള്ള ഇടങ്ങളല്ല; ശബ്ദമത്സരത്തിന്റെയും അപമാനത്തിന്റെയും അരങ്ങുകളാണ്. “നമ്മൾ” എതിരേ “അവർ”, ദേശഭക്തൻ എതിരേ ദേശദ്രോഹി, ഭൂരിപക്ഷം എതിരേ ന്യൂനപക്ഷം ഇത്തരം കൃത്രിമ ദ്വന്ദങ്ങളാണ് ദിവസേന നിർമ്മിക്കപ്പെടുന്നത്. തെളിവുകൾക്ക് പകരം സംശയങ്ങൾ, നിയമത്തിന് പകരം വിധികൾ. ഇങ്ങനെ വിദ്വേഷം ഒരു ഉൽപ്പന്നമായി മാറുന്നു; റേറ്റിംഗിനായി പക വിതറപ്പെടുന്നു.
ഈ പക ഏറ്റവും അപകടകരമായി പ്രവർത്തിക്കുന്നത് മുറിവേറ്റ മനസ്സുകളിലാണ്. സ്ഥിരമായി അപമാനിക്കപ്പെടുകയും സംശയിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു സമൂഹത്തിന്റെ ഉള്ളിൽ മുറിവുകൾ ഉണ്ടാകുന്നു. ആ മുറിവുകൾ എല്ലായ്പ്പോഴും ദൃശ്യമാകണമെന്നില്ല. പക്ഷേ അവ പക നിറയ്ക്കാൻ ഏറ്റവും അനുയോജ്യമായ ഇടങ്ങളാണ്. അങ്ങനെ പക നിറഞ്ഞ മനസ്സുകൾ ഒരു തലമുറയിൽ നിന്ന് മറ്റൊരിലേക്ക് കൈമാറപ്പെടുന്നു. അക്രമം ഇവിടെ ഒരു നിമിഷത്തിന്റെ സ്ഫോടനമല്ല; അത് ഒരു തലമുറാപദ്ധതിയായി മാറുന്നു.
ക്രിസ്മസ് രാവുകളിലും ആഘോഷകാലങ്ങളിലുമുള്ള ആശങ്കകൾ ഈ മാറ്റത്തിന്റെ മറ്റൊരു സൂചനയാണ്. പാതിരാകുർബാനയും കരോളും ഒരുകാലത്ത് പൊതുജീവിതത്തിന്റെ സന്തോഷമായിരുന്നു. ഇന്ന് അവയെ ചുറ്റിപ്പറ്റി സംശയവും ഭീതിയും. ഈ ഭീതി മുസ്ലിങ്ങളിൽ മാത്രം ഒതുങ്ങുന്നില്ല; ക്രിസ്താനികളും അത് അനുഭവിക്കാൻ തുടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. മതം ആശ്വാസമായിരിക്കേണ്ടിടത്ത്, അത് ഉൾഭയമായി മാറുന്ന നിമിഷമാണ് ഒരു സമൂഹം തകരാൻ തുടങ്ങുന്നത്.
ഛത്തീസ്ഗഡ്, മധ്യപ്രദേശ്, ഉത്തർപ്രദേശ്, രാജസ്ഥാൻ ഇവിടങ്ങളിലെ ആക്രമണങ്ങൾ ഇനി അപവാദങ്ങളല്ല. കേരളത്തിലും കരോളും ക്രിസ്മസും ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടുന്ന നിമിഷങ്ങൾ ഉണ്ടാകുന്നു. വഴിയോര കച്ചവടക്കാർ വിശദീകരണം നൽകേണ്ടിവരുന്നു; പുരോഹിതർ സംശയത്തിന്റെ നിഴലിൽ നിൽക്കുന്നു. “മതേതര രാജ്യം” എന്ന വാചകം പലപ്പോഴും ശൂന്യമായ ഒരു പ്രഖ്യാപനമായി തോന്നുന്നു.
ഇന്നലെ മുസ്ലിം; ഇന്ന് ക്രിസ്ത്യാനി; നാളെ ദളിതൻ. ലക്ഷ്യം മാറുന്നു, പക്ഷേ രീതി മാറുന്നില്ല. മരിച്ചിട്ടും മരണാനന്തരവും അപമാനിക്കപ്പെട്ട ദളിതരുടെ അനുഭവങ്ങൾ, തീവ്രഹിന്ദുത്വം മുഴക്കുന്ന ഒരു രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ യുദ്ധകാഹളമാണ്. “ഞങ്ങൾ തുടങ്ങിയിട്ടേ ഉള്ളൂ” എന്ന സന്ദേശം അവർ പറയാതെ പറയുകയാണ്.
ഇതെല്ലാം ചേർന്ന് ഇന്ത്യയുടെ ഏറ്റവും വലിയ ശക്തിയായ ബഹുസ്വരതയെ ക്ഷയിപ്പിക്കുന്നു. ഇന്ത്യ ഒരൊറ്റ മതത്തിലോ ഭാഷയിലോ സംസ്കാരത്തിലോ ഒതുങ്ങിയ രാജ്യമല്ല. വ്യത്യസ്തതകളുടെ സഹവർത്തിത്വമാണ് അതിന്റെ ആത്മാവ്. വിദ്വേഷ രാഷ്ട്രീയം ഈ ബഹുസ്വരതയെ ഒരു ഭാരമായി ചിത്രീകരിക്കുന്നു. “ഒരേ പോലെ ആകണം” എന്ന ആവശ്യം ഉയരുന്നു. അത് നടപ്പായാൽ ഇന്ത്യ നിലനിൽക്കും; പക്ഷേ ഇന്ത്യയായിരിക്കില്ല.
മതമെന്നത് സ്വകാര്യതയാണ്. വിശ്വാസം ആശ്വാസമാണ്. അവ രണ്ടും ഭീതിയുടെയും അരക്ഷിതാവസ്ഥയുടെയും കാരണമാകുന്നുവെങ്കിൽ, അതൊരു വ്യക്തിഗത പരാജയമല്ല; അത് ഒരു രാഷ്ട്രത്തിന്റെ പരാജയമാണ്. പ്രതിരോധിക്കേണ്ടത് മതങ്ങളെയല്ല, വെറുപ്പിനെയാണ്. വർഗീയതയെയാണ്. വിഭാഗീയ ശക്തികളുടെ ഫാസിസത്തെയാണ്. മനുഷ്യരാണ് ആദ്യം. അതിന് ശേഷമാണ് ഓരോരുത്തരുടെയും സ്വകാര്യതയായ മതം.
നോർമലിനെ നന്മയാക്കി പരസ്യപ്പെടുത്തേണ്ടി വരുന്ന ഗതികേടിലേക്കാണ് കാലം നീങ്ങുന്നത്. എന്നാൽ ഓർക്കണം—കേരളം മാത്രമല്ല, ഇന്ത്യ തന്നെ, എന്നും ഒന്നിച്ചു നിന്നിട്ടാണ് മുന്നോട്ട് പോയത്. അകൽച്ചയിൽ ഊറ്റം കൊള്ളുന്ന കലാപകാരികളുടെ ലക്ഷ്യം ഒരേയൊന്നാണ്: സർവ്വനാശം. പേരുകളും വിശ്വാസങ്ങളും വ്യത്യസ്തമായിരിക്കാം; പക്ഷേ തീവ്രവാദത്തിന്റെ അന്തിമഫലം എല്ലായിടത്തും ഒരുപോലെയാണ്.
അഹിംസയുടെ രാഷ്ട്രത്തിന്റെ ആത്മാവ് ഇന്ന് കേഴുകയാണ്. അത് കേൾക്കാതെ പോയാൽ, നാളെ ബാക്കിയാവുക ഒരു ഭൂപടം മാത്രമായിരിക്കും ആത്മാവില്ലാത്ത ഒരു ഇന്ത്യ.