ഇന്ത്യയുടെ നയതന്ത്ര പാളിച്ചകൾ: ഗാസയിൽ നഷ്ടപ്പെട്ട അവസരങ്ങളും പ്രത്യാഘാതങ്ങളും

ഗാസയിലെ തീപ്പൊരികൾക്കിടയിൽ കുട്ടികൾ കരയുമ്പോഴും, പൊടിയും പുകയും നിറഞ്ഞ ആകാശത്തിൻ കീഴിൽ ലോകം നിശബ്ദമായി നിൽക്കുമ്പോഴും, ഇന്ത്യയുടെ ശബ്ദം എവിടെ പോയെന്ന ചോദ്യമാണ് ഇന്നത്തെ ആഗോള നയതന്ത്രത്തിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ ചോദ്യം. ഒരിക്കൽ മനുഷ്യാവകാശത്തിന്റെയും ന്യായത്തിന്റെയും ശബ്ദമായിരുന്ന ഈ രാജ്യത്തിന്റെ വിദേശനയം ഇപ്പോൾ സുരക്ഷിതത്വത്തിന്റെ മറവിൽ ഒളിച്ചിരിക്കുന്നു. ഗാസയിലെ കുഞ്ഞുങ്ങളുടെ നിലവിളികളോടൊപ്പം, ലോകം ഇന്ന് കേൾക്കുന്നത് മറ്റൊന്നുമല്ല  നമ്മുടെ മൗനത്തിന്റെ ശബ്ദം.

മൗനം എപ്പോഴും നിർദോഷമല്ല; പലപ്പോഴും അത് കുറ്റമാണ്.

രാജ്യസഭാംഗം ശശി തരൂർ ചോദിച്ച ചോദ്യത്തിന്‍റെ ഗൗരവം അതുകൊണ്ടാണ് ചരിത്രപരമായി ഭാരം നിറഞ്ഞത്  “അകലം പാലിച്ചതോ, അവസരം കളഞ്ഞതോ?” ഗാസ സമാധാന ഉച്ചകോടിയിൽ ലോകത്തിലെ പ്രധാന നേതാക്കൾ  അമേരിക്ക, ഫ്രാൻസ്, ഈജിപ്ത്, ജപ്പാൻ, തുർക്കി, സൗദി അറേബ്യ  എല്ലാം ഉയർന്ന തലത്തിൽ പങ്കെടുത്തപ്പോൾ, ഇന്ത്യ പ്രതിനിധിയായി അയച്ചത് ഒരു “Minister of State” മാത്രമാണ്. അത് വെറും പ്രോട്ടോകോൾ കാര്യമല്ല, മറിച്ച് ഒരു നയതന്ത്ര സന്ദേശമാണ്. ഇന്ത്യ അതിലൂടെ ലോകത്തോട് പറഞ്ഞത്: “നാം കാണുന്നു, പക്ഷേ ഇടപെടുന്നില്ല.” അതാണ് പാളിച്ചയുടെ നിശ്ശബ്ദ രൂപം.

മൗനത്തിന്റെ രാഷ്ട്രീയം

ഗാസയിലുണ്ടായ ഈ മനുഷ്യാവകാശ ദുരന്തത്തിന്റെ മുന്നിൽ, ഇന്ത്യയുടെ നയതന്ത്രം മൗനം തെരഞ്ഞെടുത്തു. ഒരു നാടിന്‍റെ വിദേശനയം അതിന്റെ ധാർമ്മിക മുഖമാണ്. ആ മുഖം നിശ്ശബ്ദമാകുമ്പോൾ അതിന്റെ ആത്മാവും മങ്ങും. ഗാസയിലെ മനുഷ്യാവകാശ ലംഘനങ്ങളെക്കുറിച്ച് ലോകം പ്രതികരിക്കുമ്പോൾ, ഇന്ത്യയുടെ നിലപാട് “de-hyphenation policy” എന്ന ശബ്ദരഹിത തന്ത്രമായി മാറി. പാലസ്തീനും ഇസ്രായേലും വേർതിരിച്ച് സമീപിക്കുക  എന്നത് ചിലപ്പോൾ തന്ത്രപരമായ നീക്കമായി തോന്നാമെങ്കിലും, അത് മനുഷ്യാവകാശത്തിന്റെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ ആത്മാവില്ലാത്ത നീതിയാണ്.

ഒരിക്കൽ മഹാത്മാ ഗാന്ധിയും നെഹ്റുവും ലോകത്തോട് പറഞ്ഞിരുന്നു  “നീതിയില്ലാത്ത സൗഹൃദം ദുർബലതയാണ്.” ആ വാക്കുകൾ ഇന്നത്തെ ഇന്ത്യയ്ക്ക് പ്രസക്തമാണ്. ഇന്ന് ഇന്ത്യ പലരോടും സൗഹൃദം പുലർത്തുന്നു, പക്ഷേ നീതിയില്ലാത്തതിന്റെ വിലയിൽ. ഇസ്രായേലുമായുള്ള സൈനിക ബന്ധം, സാങ്കേതിക വ്യാപാരം, പ്രതിരോധ കരാറുകൾ — എല്ലാം ശക്തിപ്പെടുമ്പോൾ, ഗാസയിലെ രക്തപ്പാടുകൾ അവഗണിക്കപ്പെടുന്നു. അത് “Strategic interest” എന്ന പേരിൽ ന്യായീകരിക്കപ്പെടുമ്പോൾ, മനുഷ്യാവകാശം ഒരു ചെറുപ്രശ്നമായി കാണപ്പെടുന്നു.

മൗനം അങ്ങനെ രാഷ്ട്രീയമായി വളർത്തപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അത് ഇപ്പോൾ ഒരു “Pragmatic Silence” ആയി മാറിയിരിക്കുന്നു — പ്രതികരിക്കാത്തത് തന്നെ തന്ത്രമായി കാണുന്ന ഒരു സമീപനം. പക്ഷേ ഈ സമീപനം നയതന്ത്രത്തിൽ സൗകര്യം തരുന്നുവെങ്കിലും, ആത്മാവിൽ ശൂന്യത വിതയ്ക്കുന്നു. ഗാസയുടെ തീക്കെട്ടുകളിൽ നിന്നുള്ള പാഠം അതാണ് മൗനം തന്നെ ചിലപ്പോൾ ദ്രോഹത്തിന്റെ രൂപമാണ്.

പാലസ്തീനിന്റെ നിഴലിൽ ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രം

ഇന്ത്യയും പാലസ്തീനും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം വെറും രാഷ്ട്രീയ ബന്ധമല്ല. അത് ചരിത്രത്തിൻറെ നെയ്ത്തിൽ ചേർന്നതാണ്. സ്വാതന്ത്ര്യസമരകാലത്ത് തന്നെ ഇന്ത്യ പാലസ്തീൻ ജനതയോടുള്ള ഐക്യദാർഢ്യം പ്രകടിപ്പിച്ചിരുന്നു. മഹാത്മാ ഗാന്ധി 1938-ൽ എഴുതിയിരുന്നു: “പാലസ്തീൻ അറബുകൾക്ക് ആണ്, ബ്രിട്ടൻ അല്ലെങ്കിൽ സയോണിസത്തിൻറെ സമ്മാനമല്ല.” ആ നിലപാട് തന്നെ ഇന്ത്യയുടെ വിദേശനയത്തിന്റെ ആത്മാവ് ആയിരുന്നു.

1947-ൽ, ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയിൽ പാലസ്തീനിനെ വിഭജിക്കാനുള്ള പ്രമേയത്തിനെതിരെ വോട്ടു ചെയ്ത രാജ്യങ്ങളിൽ ഒന്നായിരുന്നു ഇന്ത്യ. അത് നയതന്ത്രത്തിന്റെ ധൈര്യം ആയിരുന്നു. പിന്നീട് 1970-കളിൽ, പാലസ്തീൻ ലിബറേഷൻ ഓർഗനൈസേഷനുമായി ഇന്ത്യ നയതന്ത്രബന്ധം സ്ഥാപിച്ചു. അന്ന് ഇന്ത്യയെ ലോകം നോക്കിയിരുന്നത് ഒരു നീതിശബ്ദമായി.

എന്നാൽ 1990-കളിൽ സംഭവിച്ച മാറ്റങ്ങൾ ഇന്ത്യയുടെ നയതന്ത്ര ഭൂപടം മാറ്റിമറിച്ചു. ലിബറലൈസേഷൻ, അമേരിക്കയുമായുള്ള ബന്ധം, ഇസ്രായേലുമായുള്ള സൈനിക സഹകരണം — എല്ലാം ചേർന്ന് ഇന്ത്യയുടെ വിദേശനയം “ആത്മീയത”യിൽ നിന്ന് “ആത്മാർത്ഥതയിലേക്ക്” നീങ്ങി. അതാണ് ഇന്നത്തെ ഗാസാ പ്രതിസന്ധിയിൽ പ്രതിഫലിച്ചത്. നമുക്ക് ധൈര്യമായ നിലപാട് എടുക്കാൻ കഴിയാത്തത് ഭീതിയല്ല, താൽപര്യം ആയിരുന്നു.

മതവും രാഷ്ട്രവും — ഭീതിയുടെ നയതന്ത്രം

വിദേശനയം എപ്പോഴും ആഭ്യന്തര രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ പ്രതിഫലനമാണ്. ഇന്ത്യയിലെ മതീയ ധ്രുവീകരണം വിദേശനയത്തിൽ കടന്നുകൂടുമ്പോൾ, അതിന്റെ പ്രത്യാഘാതം ലോകം വായിക്കും. പാലസ്തീൻ ഒരു ഇസ്ലാമിക പ്രശ്നമല്ല, അത് ഒരു മനുഷ്യാവകാശപ്രശ്നമാണ്. പക്ഷേ ആഭ്യന്തര രാഷ്ട്രീയത്തിൽ ഇസ്ലാമിനെതിരെ ഭീതിയുടെ സംസ്കാരം വളർത്തിയ രാജ്യത്തിന്, ഇസ്ലാമിക് ലോകത്തോട് തുറന്നു സംസാരിക്കാൻ ധൈര്യം കാണിക്കാനാകുന്നില്ല. അതാണ് ഗാസാ വിഷയത്തിൽ ഇന്ത്യയുടെ മൗനം.

ഈ മൗനം മതസൗഹൃദത്തിൻറെ നഷ്ടവുമാണ്. ഇന്ത്യയുടെ സെക്യുലർ ആത്മാവ് അതിൽ പിളർന്നിരിക്കുന്നു. വിദേശനയം മതനിഷ്പക്ഷമായിരിക്കണം; മതത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ നിലപാട് എടുക്കുക ഒരു ആത്മഹത്യയാണ്. ഇന്ത്യയുടെ ആ ആത്മഹത്യ, ലോകനേതൃത്വത്തിൽ ആത്മവിശ്വാസത്തിന്റെ തകര്ച്ചയാകുന്നു. ഗാസയിലെ കുഞ്ഞുങ്ങളുടെ രക്തത്തിൽ ചായുന്ന ചിത്രങ്ങൾ, മതം കണ്ടില്ലാത്തവരായ മനുഷ്യരിൽ മനുഷ്യാവകാശബോധം വളർത്തണം. പക്ഷേ ഇന്ത്യയുടെ നിലപാട് അതിൽ തണുത്തിരിക്കുന്നു — മതത്തിന്റെ പേരിൽ മൗനം തെരഞ്ഞെടുത്തിരിക്കുന്നു.

ആഗോള സൗത്തിന്റെ നഷ്ടപ്പെട്ട ശബ്ദം

ഒരിക്കൽ ലോകം ഇന്ത്യയെ “മൊറൽ വോയ്സ് ഓഫ് ദ സൗത്ത്” എന്നു വിളിച്ചിരുന്നു. അപ്പാർത്തെയ്ഡിനെതിരായ പോരാട്ടങ്ങളിൽ, നിരായുധീകരണ പ്രസ്ഥാനങ്ങളിൽ, കാലാവസ്ഥാ നീതിക്കായുള്ള ചർച്ചകളിൽ ഇന്ത്യയുടെ ശബ്ദം പ്രതിഫലിച്ചിരുന്നു. എന്നാൽ ഇന്നത്തെ ഇന്ത്യ അതിന്റെ ആ സ്ഥാനം നഷ്ടപ്പെടുത്തി. ഗാസാ ഉച്ചകോടിയിൽ ചൈനയും തുർക്കിയും, സൗദിയും ഇറാനും, മനുഷ്യത്വത്തിനായുള്ള ശക്തമായ വാക്കുകൾ ഉച്ചരിക്കുമ്പോൾ ഇന്ത്യ പിന്നോട്ട് പോയി. ലോകം ഇനി ഇന്ത്യയെ “മൗനമുള്ള ശക്തി” എന്ന് വിളിക്കുന്നു, “മൊറൽ വോയ്സ്” എന്ന് അല്ല.

ഗ്ലോബൽ സൗത്തിൽ ഇന്ത്യയുടെ വിശ്വാസ്യത ക്ഷയിക്കുകയാണ്. ആഫ്രിക്കയിലും ഏഷ്യയിലുമുള്ള രാജ്യങ്ങൾ, ഒരിക്കൽ ഇന്ത്യയെ മാതൃകയായി കണ്ടവർ, ഇപ്പോൾ ചൈനയിലേക്കും തുർക്കിയിലേക്കും നോക്കുന്നു. കാരണം, അവിടെ അവർ കാണുന്നത് പ്രതിബദ്ധതയും കാരുണ്യവും ആണ്. ഇന്ത്യയുടെ തന്ത്രപരമായ ഭ്രാന്തം, ഈ സൗത്ത് യൂണിറ്റി തകർക്കുന്നു. ഗാസയിലെ രക്തപ്പാടുകൾ ഇന്ത്യയുടെ നയതന്ത്ര മാപ്പിൽ ഒരു മോറൽ വെളുത്ത പ്രദേശം ആയി മാറുന്നു അതായത്, നമുക്ക് കാണാനാകാത്ത, എന്നാൽ ലോകം വായിക്കുന്ന സ്ഥലം.

യുവതലമുറയും മാനവിക മനസ്സും

ഗാസയിലെ കുട്ടികളുടെ മൂടിയ കണ്ണുകളും പൊടിപടലങ്ങളാലെ മങ്ങിയ മുഖങ്ങളും ഇപ്പോൾ ഫോണുകളിലൂടെയാണ് ഇന്ത്യൻ യുവതലമുറ കാണുന്നത്. അവർക്കത് വെറും വാർത്തയല്ല, അത് ഒരു മനുഷ്യരാശിയുടെ ചോദ്യമാണ്. “ഇത് നീതിയാണോ?” എന്ന ചോദ്യത്തിന് മറുപടി തേടുമ്പോൾ, അവർ കണ്ടുപിടിക്കുന്നത് സ്വന്തം രാജ്യത്തിന്റെ മൗനമാണ്.

ഈ മൗനം ഒരു മാനസിക പ്രത്യാഘാതം സൃഷ്ടിക്കുന്നു. യുവജനങ്ങൾക്കു രാഷ്ട്രീയത്തോട് ബോധമില്ലാതാവുന്നു. അവർ വിശ്വസിക്കുന്നത്, “നീതിയും കരുണയും പുസ്തകങ്ങളിലാണ്, രാഷ്ട്രീയത്തിൽ അല്ല.” ഇത് ഒരു ഗൗരവമായ സാമൂഹ്യ പ്രത്യാഘാതമാണ്. ദേശീയതയുടെ മാനവിക ആത്മാവ് ഇതോടെ തളരുന്നു. രാജ്യത്തോട് ഉള്ള അഭിമാനം ധാരാളം യുവാക്കളുടെ മനസ്സിൽ നഷ്ടപ്പെടുന്നു. അവർ ഇനി “മൗന രാഷ്ട്രത്തിന്റെ പൗരന്മാർ” ആയി മാറുന്നു — പ്രതികരിക്കാത്ത, ചോദിക്കാത്ത, പൊരുതാത്ത തലമുറ.

ബൗദ്ധികതയുടെ മരണവും അനാസ്ഥയുടെ കൾച്ചറും

ഒരു രാജ്യത്തിന്റെ ബൗദ്ധിക സമൂഹം മൗനം പാലിക്കുമ്പോൾ അതിന്റെ ഭാവി അപകടത്തിലാണ്. ഇന്നത്തെ ഇന്ത്യയിലെ സർവകലാശാലകളിലും മാധ്യമങ്ങളിലും ഗാസയെക്കുറിച്ചുള്ള സംവാദം ചെറുതായിട്ടാണ് നിലനിൽക്കുന്നത്. അത് പോലും പലപ്പോഴും “പോളിറ്റിക്കൽ റിസ്ക്” എന്ന പേരിൽ ഒഴിവാക്കപ്പെടുന്നു.

ബൗദ്ധികതയും ധൈര്യവും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം വിച്ഛേദിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. നമ്മുടെ എഴുത്തുകാരും പത്രപ്രവർത്തകരും, മനുഷ്യാവകാശ പ്രവർത്തകരും — ഒക്കെ ഇപ്പോൾ ഭയത്തിൻറെ മൂടലിൽ. ഈ ഭയം വിദേശനയത്തെയും ബാധിക്കുന്നു. പൗര സമൂഹത്തിന്റെ ശബ്ദം ഇല്ലാത്ത വിദേശനയം, ജീവൻരഹിതമായ യന്ത്രം മാത്രമാണ്. ഗാസയിലെ രക്തത്തിന്റെ ഗന്ധം ഈ ബൗദ്ധിക അനാസ്ഥയിലേക്കും കടന്നു പോകുന്നു, അത് സമൂഹത്തെ മങ്ങിയതാക്കുന്നു.

പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ: രാഷ്ട്രീയവും നൈതികവും സാമൂഹികവും

ഇന്ത്യയുടെ ഗാസാ മൗനത്തിന് പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ വ്യാപകമാണ്. നയതന്ത്രപരമായി, ഇന്ത്യയുടെ വിശ്വാസ്യത ആഗോളതലത്തിൽ ചോദ്യചിഹ്നമാകുന്നു. രാഷ്ട്രീയമായി, ഇത് “തന്ത്രമോ മനുഷ്യാവകാശമോ” എന്ന വ്യത്യാസം തീർക്കുന്നു . ഇന്ത്യ ഇപ്പോൾ തന്ത്രം തെരഞ്ഞെടുത്തിരിക്കുന്നു. സാമൂഹികമായി, ഇത് മനുഷ്യാവകാശ ബോധം ദുർബലപ്പെടുത്തുന്നു. നൈതികമായി, ഇത് രാജ്യത്തിന്റെ ആത്മാവിനെ പൊള്ളിക്കുന്നു.

മൗനം ചിലപ്പോൾ സുരക്ഷിതമാവാം, പക്ഷേ അത് നിത്യമായി നീതിയെ കൊല്ലും. ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രം കാണിക്കുന്നു  ലോകം നമ്മെ ബഹുമാനിച്ചത് നമ്മുടെ ധൈര്യത്താലാണ്, നമ്മുടെ നിശബ്ദതയാൽ അല്ല.

 നയപരിഷ്കാരങ്ങൾ ആവശ്യം

ഇന്ത്യയ്ക്ക് ഇനി തിരുത്താനുള്ള സമയമാണിത്. ആദ്യമായി തിരിച്ചറിയേണ്ടത് — മൗനം ഒരു നയമല്ല, മനുഷ്യാവകാശം തന്നെയാണ് നയം. വിദേശനയം വീണ്ടും നൈതിക മൂല്യങ്ങളിലേക്ക് തിരിയണം. ഗാസ പോലുള്ള ദുരന്തങ്ങളിൽ മനുഷ്യസഹായവും പുനർനിർമ്മാണവും നേരിട്ട് ഉൾപ്പെടുത്തണം. “Indian Humanitarian Corps” എന്ന ആശയം രൂപപ്പെടുത്തി, ആഗോള സൗത്ത് ദുരന്തങ്ങളിൽ സജീവമായി ഇടപെടണം.

മതനിരപേക്ഷത വിദേശനയത്തിന്റെ ആധാരമാകണം. മതത്തിന്റെ നിറം വിദേശനയത്തിൽ കടന്നുകൂടുമ്പോൾ അത് രാജ്യത്തിന്റെ ആത്മാവിനെ വിഷമാക്കും. സെക്യുലർ മൂല്യങ്ങൾ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്ന പ്രസ്താവനകളും നിലപാടുകളും ആവശ്യമുണ്ട്.

സിവിൽ സൊസൈറ്റിയും ബൗദ്ധിക സമൂഹവും വിദേശനയ സംവാദത്തിന്റെ ഭാഗമാക്കണം. യുവതലമുറയെ അന്താരാഷ്ട്ര നിയമവും മനുഷ്യാവകാശ ബോധവും പഠിപ്പിച്ച് വളർത്തണം. കോളേജുകളിൽ “Peace and Diplomacy Clubs” തുടങ്ങിയ യുവജന വേദികൾ ആരംഭിക്കാം. അവർക്ക് മനുഷ്യാവകാശം വെറും ആശയം അല്ല, ഒരു ഉത്തരവാദിത്വമാണ് എന്ന് മനസ്സിലാക്കണം.

അവസാനം, ഇന്ത്യ ഒരു “ഗാസാ പ്രതിജ്ഞ” സ്വീകരിക്കണം — മനുഷ്യാവകാശവിരുദ്ധ യുദ്ധങ്ങളെയും ജാതിനാശങ്ങളെയും എതിർക്കുന്ന ഔദ്യോഗിക പ്രതിജ്ഞയായി. അത് പ്രതീകാത്മകമായിരിക്കാം, പക്ഷേ അതിലൂടെ ലോകം വീണ്ടും ഇന്ത്യയെ “മനുഷ്യത്വത്തിന്റെ ശബ്ദം” എന്ന് ഓർക്കും.

 മൗനം തകർത്തു മനുഷ്യൻ സംസാരിക്കട്ടെ

ഗാസയുടെ തീയിൽ പൊള്ളിയ ഭൂമി ലോകത്തിന്റെ മനസ്സാക്ഷിയാണ്. ഇന്ത്യ അതിൽ നിന്ന് മാറിനിൽക്കാൻ കഴിയില്ല, കാരണം അതിലെ ഓരോ കുഞ്ഞും നമ്മുടേതായ മനുഷ്യരാശിയുടെ ഭാഗമാണ്. നമ്മുടെ മൗനം അവർക്കൊരു വേദനയാണ്. മൗനം നീണ്ടുനിൽക്കുമ്പോൾ നീതി മരിക്കുന്നു; നീതി ജീവിക്കാൻ മനുഷ്യൻ സംസാരിക്കണം.

ഇന്ത്യയുടെ മഹത്വം അതിന്റെ ആണവശക്തിയിലോ സാമ്പത്തിക വളർച്ചയിലോ അല്ല  അതിന്റെ മനുഷ്യത്വത്തിൽ തന്നെയാണ്. ഗാസയിലെ തീയിൽനിന്ന് ഇന്ത്യ പഠിക്കേണ്ടത് അതാണ്. വിദേശനയം ഇനി തന്ത്രമല്ല, അത് ധർമ്മമായിരിക്കണം.

മൗനം തകർക്കേണ്ടത് അതുകൊണ്ടാണ്

മൗനം തകർത്താൽ ന്യായം ജീവിക്കും.

Latest Stories

'കോൺഗ്രസിൽ അഭിപ്രായവ്യത്യാസം പറയാൻ സ്വാതന്ത്ര്യമുണ്ട്, ശശി തരൂർ സിപിഎമ്മിലായിരുന്നുവെങ്കിൽ പിണറായി വിജയന് എതിരേ ഒരക്ഷരം മിണ്ടിപ്പോയാൽ എന്തായിരിക്കും ഗതി'; കെ സി വേണുഗോപാൽ

'സർക്കാർ പദവിയിലിരിക്കെ തിരുവിതാംകൂർ ദേവസ്വം ബോർഡ് പ്രസിഡന്റ് ആയത് ചട്ടവിരുദ്ധം'; കെ ജയകുമാറിനെ അയോഗ്യനാക്കണമെന്ന് ആവശ്യപ്പെട്ട് ഹർജി

9ാം ദിവസവും രാഹുല്‍ ഒളിവില്‍ തന്നെ; മുൻകൂര്‍ ജാമ്യാപേക്ഷയുമായി ഇന്ന് ഹൈക്കോടതിയെ സമീപിച്ചേക്കും, രാഹുല്‍ മാങ്കൂട്ടത്തിലിനെ കസ്റ്റഡിയിലെടുക്കാനുള്ള നീക്കം ഊര്‍ജിതമാക്കി എസ്‌ഐടി

'കഴിവില്ലാത്തവർ കഴിവുള്ള കോഹ്ലിയുടെയും രോഹിതിന്റെയും വിധി എഴുതുന്നു': ഹർഭജൻ സിങ്

'ഒരു കാലത്തും നിങ്ങൾ അവരോട് എതിർത്ത് നിൽക്കാൻ പോകരുത്, അത് കളിക്കാരായാലും പരിശീലകനായാലും': രവി ശാസ്ത്രി

'രാഹുലിന്റെ രാജി കേരളം ഒന്നടങ്കം ആവശ്യപ്പെടുന്നത്, ബ്രാഞ്ച് മെമ്പർ പോലുമല്ലാത്ത മുകേഷിനെ എങ്ങനെ പുറത്താക്കും... മുകേഷ് അന്നും ഇന്നും പാർട്ടി അംഗമല്ല'; എംവി ഗോവിന്ദൻ

'മുകേഷിന്റെ കാര്യം എടുക്കുക, ഇന്നും അയാൾ സിപിഎം നേതാവായ എംഎൽഎ...മധുരം വിളമ്പുന്ന ഡിവൈഎഫ്ഐക്കാരാ...ഉളുപ്പുണ്ടോ'; ഫേസ്ബുക്ക് പോസ്റ്റുമായി അബിൻ വർക്കി

'വ്യക്തിപരമായ സൗഹൃദത്തെ ഞാൻ രാഷ്ട്രീയത്തിൽ കൊണ്ടുവന്നതല്ല, പിന്തുണച്ചത് രാഷ്ട്രീയമായി മാത്രം'; പുറത്താക്കൽ നടപടി കൂട്ടായി ആലോചിച്ചെടുത്തതെന്ന് ഷാഫി പറമ്പിൽ

'കാട്ടരുവിക്കരികിലിരുന്ന് അട്ട കടിച്ച മുറിവിൽ അമർത്തി ചൊറിഞ്ഞയാൾ ഉരുവിട്ടുകൊണ്ടേയിരുന്നു...എന്റെ ഹിക്ക ഇതറിഞ്ഞാലുണ്ടല്ലോ'; പരിഹസിച്ച് പിഎം ആർഷോ

'എംഎല്‍എ സ്ഥാനത്ത് തുടരുന്ന കാര്യം തീരുമാനിക്കേണ്ടത് രാഹുല്‍, പാർട്ടിയുടെ അന്തസ് ഉയര്‍ത്തിപ്പിടിക്കുക എന്നതാണ് പ്രാഥമികമായ കാര്യം'; കെസി വേണുഗോപാല്‍